İstenmeyen Davranışlarla Başetme Yolları - (Sınıf Yönetimi Eğitim Bilimleri )

�STENMEYEN DAVRANI�LARLA BA�ETME YÖNTEMLER�

�STENMEYEN DAVRANI�

Okullarda e�itsel çabalar� engelleyen her tür davran�� istenmeyen davran�� olarak adland�r�l�r.

�stenmeyen Davran��lar �çin Ölçütler

Ø  Davran���n, ö�rencinin kendisinin yada s�n�ftaki arkada�lar�n�n ö�renmesini engellemesi

Ø  Davran���n, ö�rencinin yada arkada�lar�n�n güvenli�ini tehlikeye sokmas�

Ø  Davran���n, okulun araç ve gereçlerine yada arkada�lar�n�n e�yalar�na zarar vermesi

Ø  Davran���n ö�rencinin di�er ö�rencilerle toplumsalla�mas�n� engellemesi olarak dü�ünülmektedir.

S�n�f Ortam�nda �stenmeyen Davran��lar Nelerdir?

•      B�REYSEL DAVRANI�LAR

•      ARKADA�LARINA DÖNÜK DAVRANI�LAR

•      Ö�RETMENE DÖNÜK DAVRANI�LAR

    Bireysel  Davran��lar

•      Derse geç kalma

•      Derse dikkatini vermeme

•      Söz almadan konu�ma / çok konu�ma

•      Sözle veya sözsüz olarak gürültü yapmak

•      Çal��mamak

•      S�ralarda oturmamak

•      Ki�isel temizli�ine dikkat etmemek

Arkada�lar�na Dönük �stenmeyen Davran��lar

•      Arkada�lar�n� ö�retmene �ikayet etmek

•      Arkada�lar�na lakap takmak

•      Derste di�er arkada�lar�n� rahats�z etmek

•      Ba�kalar�n�n e�yalar�n� izinsiz almak

•      Arkada�lar�yla sa�l�kl� bir ileti�im kuramamak

Ö�retmene Dönük �stenmeyen Davran��lar

•      Verilen görevi yapmamak

•      Verilen ev ödevini yapmamak

•      Ö�retmenine kar�� gelmek

•      Ö�retmenini ailesine �ikayet etmek

�stenmeyen Davran��larla Ba� etme Yöntemleri

Ö�retmen ö�rencilerinde görmek istedi�i davran��lar için model olmal�d�r

•      Ö�retmen bütün ö�rencilerine sorumluluk vermelidir.

•      �stenmeyen davran��lar�n ortadan kald�r�lmas�nda bireysel ilgilenme önemli bir çal��mad�r. Ö�retmen bireysel görü�meler konusunda istekli ve yarat�c� olmal�d�r.

Sorunlu ö�renciye yard�m etmenin yollar�

1. Edilgin Dinleme

Sessizlik(edilgin dinleme) ö�renciye gerçekten kabül edildi�ini duyumsatan ve sizinle daha fazla payla�mas� için onu yüreklendiren çok güçlü bir sözsüz iletidir.

    2.Kabül Edildi�ini Gösteren Tepkiler

“H�-h�,  evet, anl�yorum gibi sözlü belirtiler yada davran��lar ona kar�� ilgili oldu�umuzu ve dikkat etti�imizi gösterir.

•      Ö�rencinin istenen davran��� gösterebilmesinin bir ko�ulu da tutarl�l�kt�r.

•      �stenen davran��� sürekli gösterebilmenin bir ko�uluda ki�inin de�il, davran���n de�erlendirilmesidir.

“Yapt���n i� güzel olmu�, arkada��n yerine otururken kalk�p ona yer vermen güzel bir davran��” gibi…

Ö�rencilerde olumsuz davran��� azalt�p olumlu davran��� geli�tirme sürecinde ö�retmen �unlar� yapabilir:

•      Ö�rencilerine kar�� her zaman olumlu ifadeler kullanmal�d�r.

•      Fiziksel görünümüne k�yafetine dikkat etmelidir.

•      Beden dilini etkili kullanmal�d�r.

•      Ö�renci etkinliklerine olumlu yakla�mal�d�r.

�stenmeyen Davran��a Kar�� Eylemler

Sorun davran��� gözard� etme: Görmezden gelinilecek davran��lar�n ortak özelli�i spontane olarak yap�lmalar� ve dikkatsizlik sonucu ortaya ç�kmalar�d�r.

Gözard� etme �u durumlarda yararl�d�r:

•      Davran���n ciddi etkileri olmad���nda

•      Sorun davran�� ders boyunca birkaç kez tekrarlanmad���nda.

           Çevre Ko�ullar�n�n de�i�tirmek

•      Etkinli�i de�i�tirmek

•      S�n�f düzenini de�i�tirmek

•      Dikkat da��t�c�lar� kald�rmak

•      Mizah yada komiklik yapmak

Il�ml� Kontrol Tepkilerini kullanmak

•      Uyarma

Sözel uyar�larda ö�retmen ö�renciye neyi yapmamas� gerekti�ini de�il, neyi yapmas� gerekti�ini söylemesi  gerekir.

Dersde uyar�ld��� halde davran��lar�nda yeterli de�i�iklik göstermeyen bir ö�renci ile özel olarak konu�ulmal�d�r.

•      Dikkat Çekme

Ö�renci kendisi veya arkada�lar� olumlu davrand���nda ilgi çekmiyorsa bir süre sonra olumsuz davran���n dikkat çekti�ini ö�renir.

Zaman�nda davran���n�n yanl�� oldu�u konusunda dönüt alamayan ö�renci onayland��� ve ho�görüldü�ü yarg�s�na kap�labilir.

•      Dokunma

•      Yakla�ma

�stenmeyen davran��� söndürmede örne�in s�raya vuran bir ö�renciye do�rudan tepki göstermek yerine yan�ndaki arkada��n�n dersi dikkatli dinlemesinden dolay� övmek biçiminde elimine edilebilir

Ö�renciye Not Yazma

•      Ö�rencinin hangi davran���n�n olumsuz oldu�u bu davran���n kendisine arkada�lar�na ve ö�retmenine nas�l zarar verdi�i ve do�ru davran���n ne oldu�u yaz�l�r.

Soru Sorma

•      Önce ö�rencinin ismi söylenir.Ö�rencinin dikkati çekildikten sonra soru yöneltilirse soruyu yan�tlayarak ö�renmeye kar�� güdülenebilir.

•      S�n�f kurallar�n� hat�rlatma

•      Ben iletisi gönderme: Örne�in “Aya�a kalkma “ demek yerine,”Aya�a kalk�nca  dikkatim da��l�yor ve rahats�z oluyorum” demek daha etkili olabilir.

•      Do�ru davran��� ve olumlu sonucu belirtme.

•      Okul yönetimi ve ve rehberlik servisi ile ili�ki kurma

Ödül ve ceza sistemini kurma

Ceza

o      Do�al Sonuçlar

o      Mant�ksal Sonuçlar

o      Davran�� Cezas�

Do�al Sonuçlar

�stenmeyen davran��lar�nda ö�renciye müdahale edilmeyerek davran���n olumsuz sonucunu ya�ayarak görmesine ve hatas�n�n kendisinin anlamas�na izin verilebilir.

Davran�� Cezas�

Olumlu bir durumun ortamdan çekilmesi

Mant�ksal Sonuçlar

Olumsuz davran���n mant�ksal sonuçlarla cezaland�r�lmas�.Örne�in top oynarken okulun e�yas�na zarar verme mant�ksak sonuç olarak bir hafta boyunca top oynamalar�na izin vermemeyi gerektirir.

Sözle�me

•      S�n�fta ö�renciler grup olarak olumsuz davran�� gösteriyorsa ö�retmenin s�n�fla anla�mas� gerekir.Böyle bir durumda ö�retmen, ö�renciler belli bir süre olumlu bir davran�� sergilerse onlar� okul yönetimi ile anla�arak sinemaya, tiyatroya götürebilir, bilgisayarda bir süre oyun oynamalar�na izin verebilir.

Ayr�ca

•      Ara�t�rmalar s�n�f� görsel olarak taray�p ö�renciyle kurulan göz konta��n�n ö�renciyle bireysel olarak ilgilenmek kadar etkili oldu�unun gösteriyor.

•      Tekrarlanan ikazlar ö�renciyle olan ili�kilerinde tart��maya girmelerine engel olmu�tur.”Seni anl�yorum fakat… “ �eklinde kural� tekrarlamak gerekir.

Ö�rencilerin �stenmeyen Davran��lar�nda Ö�retmene Öneriler

1)      �stenmeyen davran��� ortadan kald�rmak öncelikle sorunun do�ru anlamay� gerektirir.

2)      Davran�� sorunlar� gösteren ö�rencilerinize kendileri hakk�nda dü�üncelerinizi, düzenli bir ileti�im örüntüsü içinde ileterek davran��lar�n�n yönlendirmeleri için gerekli dönütleri sa�lay�n.

3)      Sorunlu davran���n kar��s�nda güvenli, ho�görülü, ve kararl� bir tutum gösterin.

4)      Ö�rencilerinizin tepkilerini bast�rmak yerine anlamay� seçin.

5)      Ö�rencilerinizle ders d��� zamanlarda da birlikte olmak için uygun f�rsatlar yarat�n.

Asla Yapmam�z Gereken �eyler

1. Fiziksel ceza kullanmak
2. Ki�isel olmak
3. ��neleyici a�a��lay�c� sözler kullanmak
4. Sakinli�imizi kaybetmek
5. Tehditte bulunmak
6. Tutars�z olmak
7. ��leri uzatmak
8. Tüm s�n�f� cezaland�rmak

Gerçeklik Terapisi

W. Glasser taraf�ndan geli�tirilen gerçekle�tirilen gerçeklik terapisi yakla��m�, bireyin sosyal sorumluluk içinde, gerçekçi biçimde ihtiyaçlar�n�n kar��lanmas� ve sosyal  ba��ml�l�k üzerine odaklanmaktad�r.Gerçeklik terapisi görü�üne göre bireylerin sorunlar� sevilme de�er verilme, ihtiyaçlar�n�n kar��lanamamas�ndan kaynaklanmaktad�r.S�n�fta gerçeklik terapisinde temel strateji, ö�renci ile ileti�im kurmak  ve ihtiyaçlar�n�n kar��lanmas�na yard�mc� olmakt�r.

Glasser’in davran�� de�i�tirme amac�yla önerdi�i en önemli teknik problem çözme yakla��m�d�r.

1. A�ama: Ö�renci ö�retmenine güvenmeli onunla sorunun payla�maya haz�r olmal�d�r.
2. A�ama:�renciden yapt��� davran��� tan�mlamas� gerekir.
3. A�ama :�rencinin yapt��� davran��� de�erlendirmesi istenir.
4. A�ama:�renciyle birlikte bir davran�� de�i�tirme plan� yap�l�r.
5. A�ama: Ö�retmen ve ö�rencinin plan�n uygulanmas�nda üstüne dü�en görevleri söylerler.
6. A�ama:Ö�retmen ders içinde ö�renciyi gözlemeli plan� uyguluyorsa peki�tireçler vermeli
7. A�ama:Gerekirse yeni bir plan üretilmelidir.

Kabül Etme Olgunlu�unda bulunabilmek

•      Tanr�m

Bana,

De�i�tirebilece�im �eyleri kabül etmem için huzur,

De�i�tirebileceklerim için yüreklilik,

�kisini birbirinden ay�rabilmem için ak�l ver.

S�n�fta Sorunlu ve Özel Ö�rencilerin Yönetimi

S�n�f yönetiminde ö�retmen, farkl� özellikleri ve farkl� ihtiyaçlar� olan ö�rencilerin hepsine hitap etmek durumundad�r.Bu farkl� özellikteki ö�renciler; ba�ar�s�z, hiperaktif, dikkatini toplayamayan, görme yada i�itme özürlü veya üstün zekaya sahip birçok gruplar� olu�turabilirler.

Okul Ba�ar�s�zl��� olan Çocuklar

Okul ba�ar�s� dar anlamda okuldaki derslerden al�nan notlar�n de�erlendirilmesi ve bu notlar�n belli bir ortalaman�n üstünde olmas� anlam�na gelir.Okul ba�ar�s�zl��� ise ö�rencinin sahip oldu�u zihinsel kapasiteden daha dü�ük düzeyde ald��� notlarla as�l kapasitesi aras�nda bir farkl�l���n bulunmas� olarak tan�mlanabilir.Bunun yan�nda s�nav sonuçlar� ba�ar�n�n tek göstergesi de�ildir.

Okul Ba�ar�s�zl���n�n Nedenleri

n  Ki�isel faktörler içinde, bireylerin kayg� düzeyleri, benlik sayg�s�, zeka düzeyleri, dikkat etme ve dikkat da��n�kl���, duygusal faktörler, ki�isel özellikler yer almaktad�r.

n  Aileyle ilgili faktörler, karde�lerle ili�kiler, yeti�tirilme özellikleri, cinsiyet faktörü, sosyoekonomik faktörler aile içi ili�kiler biçiminde s�ralanmaktad�r.

n  Arkada� grubuyla ilgili faktörler içinde, arkada�larla olan ili�kiler,

n  Okul ve ö�retmenle ile ilgili faktörlerin içinde, ö�retmenin yeterlilikleri, beklentileri, s�n�f yönetimi, okulun sosyal ve psikolojik yap�s�, s�n�f düzeyi, ö�renci özellikleri, toplumun e�itime yönelik tutumlar�, okulun fiziksel yap�s� ve benzerleri yer almaktad�r.

Ba�ar�s�z  Ö�rencilerin Genel Özellikleri

n  Ba�ar�s�z ö�renciler, kendilerini tam olarak de�erlendiremezler.Bu yüzden amaçlar�n� da iyi belirleyemezler.Zaman� da iyi kullanamazlar.

n  Ba�ar�s�zl�k kayg� düzeyinin yüksek olmas�na ba�l� olarak ortaya ç�kar.

n  Ba�ar�s�z ö�rencilerin çal��ma al��kanl�klar�n�n, düzenli çaba, ciddiyet gibi yönlerden yetersiz oldu�u; yeterince dinleme ve gözleme yetene�ine sahip olmad�klar� söylenebilir.

n  Ba�ar�s�z olan ö�renciler, a��r� hareketli ve dersle ilgili konular üzerinde dikkatlerini toplayamayan, zamanlar�n�n önemli konular yerine ayr�nt�lar üzerinde harcayan ki�ilerdir.

n  Ba�ar�s�z ö�renciler ba�ar�l� ö�renciler gibi ö�retmenin otoritesini kolayca kabüllenme konusunda güçlükler ya�arlar.

n  Ba�ar�s�z ö�rencilerle ba�ar�l� ö�rencilerin zeka düzeyleri aras�nda belirgin farklar oldu�u söylenemez.

Okul Ba�ar�s�zl���yla Ba�a �kma Yollar�

n  Psikolojik nedenlerden kaynaklanan ba�ar�s�zl���n tedavisi için aile dan��manl��a ihtiyaç vard�r.

n  Aileler, çocu�un okula uyumunu büyük ölçüde etkileyebilir. Okul ve aile bir ayna gibi birbirlerini yans�t�r.Bu problemlerin önüne geçmek için aile e�itim programlar� kullan�larak ba�ar�yla ilgili problemlerin ya�anmas� önlenebilir.

n  Okulda ö�retmen ve ö�renci gruplar� taraf�ndan, akademik yar��maya, ders konular� üzerinde derinle�meye önem verilmesinin ö�rencilerin ba�ar� düzeylerinin artt�rd��� belirlenmi�tir.

n  Ki�isel özellikler ba�l� geli�en problemlerin çözümünde aile ve ö�retmen taraf�ndan çocu�a küçük ad�mlarla ilerleyen hedeflerin konulmas� ve bu hedeflere ula��ld�kça çocu�un ödüllendirilmesi  yararl� olabilmektedir.

Dikkat Eksikli�i ve Hiperaktif Olan Çocuklar

Dikkat eksikli�i ve hiperaktivite bozuklu�u (ADHD),bazen dikkat eksikli�i bozuklu�u (ADD) olarak adland�r�l�r.ADHD olan ki�ilerin dikkat süreleriyle ilgili güçlükleri olup dürtüsel ve hiperaktiftirler. ADD olanlar�n ise hiperaktivitesi yoktur.Ancak dürtüsellik ve dikkat eksikli�i görülür.

Dikkat Eksikli�i ve Hiperaktivite Bozuklu�u olan Çocuklar�n Genel Özellikleri

n  Genelde el yada ayaklar� oturdu�u yerde k�p�rdan�p durur.

n  Oturmas� istendi�inde oturdu�u yerde kalmakta güçlük çeker.

n  Konu d��� uyaranlarla dikkati hemen da��l�r.

n  Oyunlarda grup içi ili�kilerde s�ras�n�n beklemede zorluk çeker.

n  Ço�u kez kendisine sorulan soru tamamlanmadan cevap verir.

n  Ba�kalar�n�n verdi�i yönergeleri izlemede güçlük çeker.

n  Yer ald��� etkinliklerde dikkatini tutmakta zorluk çeker.

n  Ço�u kez bir etkinli�i bitirmeden di�erine geçer.

n  Sakin biçimde oynayamaz.

n  A��r� konu�kand�r.

n  Ba�kalar�n�n sözünü keser, oyun yada etkinli�i böler.

n  Ço�u kez kendisine söylenenleri dinlemiyor gözükür.

n  Yapaca�� etkinlik ve görev için gerekli malzemeyi kaybeder.

n  Sonuçlar�n�n dü�ünmeden kendisini fiziksel tehlikeye atabilir.

Bir çocu�un dikkat eksik ve hiperaktif olarak nitelendirilebilmesi için yukarda

belirtilen özelliklerden en az sekiz tanesini bulunmas� ve bunlar�n en az alt� ay

süreklili�inin olmas� yeterli görülmektedir.

Bu çocuklar�n en temel özellikleri

n  D�KKATS�ZL�K

n  DÜRTÜSELL�K

n  H�PERAKT�FL�K

S�n�fta Dikkat Eksikli�i ve Hiperaktivite Bozuklu�u Olan Ö�rencilerin Yönetimi

n  Bu ö�rencilerin dü�ünce biçimleri do�rusal olmayabilir.Bu yüzden onlar� do�rusal dü�ünceye te�vik etme buna zorlama giri�iminden uzak durulmal�d�r.

n  Verilen çal��malarda yeterli süre vermek, ev ödevlerini ba�arabilece�i �ekilde küçük parçalara bölmek yararl� olur.Yap�lan i�in h�z�n� de�il yap�lan i�i ödüllendirmek daha yerinde olur.

n  S�n�f içinde sorumluluklar verilebilir.

n  Okul yönetimi, ö�retmen, rehberlik birimleriyle i�birli�i içinde çal��mal�d�r.

Özel ö�renme güçlü�ü olan çocuklar

n  Özel ö�renme güçlü�ü probleminin ç�kma nedenleri

            *Kal�t�m

            *Beyin Hasarlar�

            *Çevresel Etmenler

            *Biyokimyasal Bozukluklar

Özel Ö�renme Güçlü�ü Olan Çocuklar�n Özellikleri

•         Normal veya normalin alt�nda bir zeka seviyesi

•         Kendini rahat ifade edememe dili do�ru kullanamama

•         Hareketlerinde koordinasyon eksikli�i

•         Okuma ses ve ifade bozukluklar�

•         Yaz� bozukluklar�

•         Görme ve i�itme alg�s�ndaki bozukluklar

S�n�fta Ö�renme Güçlü�ü Çeken Ö�rencilerin Yönetimi

1. Ö�rencinin düzeyine göre ö�retim
2. Yönergelere aç�kça yer verme ve s�n�rlar� belirleme
3. Ö�rencinin s�n�fta yerle�tirilmesi
4. ��birli�i halinde olma

��itme Özürlü Çocuklar

n  ��itme kayb� olan çocuklar�n kendilerini anlatabilmeleri ve ileti�imi sürdürebilmeleri için i�aret dilinin ö�retilmesi, dudak okuma yüz ifadelerini okuma e�itiminin verilmesi gerekir.

n  Ö�retmen bu ö�rencileri s�n�fta kendine yak�n yerlere oturtmal�d�r.

n  Çocu�un i�itme özürlü olu�u s�n�f arkada�lar�na anlat�lmal� ve nas�l davranacaklar� konusunda yönlendirilmelidir.

n  Bu çocuklar için daha küçük s�n�flar uygun olmaktad�r.

Görme Özürlü Olan Çocuklar

n  Görme özürlü çocuklar e�itim verirken bireyselle�tirilmi� e�itim yap�lmas� yada bireysel olarak onlara ekstra zaman ayr�lmas� uygun olur.

n  Okunmas� gereken materyallerin braille alfabesiyle yaz�lmas� uygun olur.

n  Görme özürlü çocuklara di�er ö�rencilerden ayr�cal�kl� davran�lmamal�d�r.

n  Ödev ve çal��malar� tamamlayabilmesi için ek zaman verilmelidir.

Uyum ve Davran�� Bozuklu�u Olan Çocuklar

n  Ö�retmenler bu çocuklara kar�� koruyucu, sempatik davran��lar göstermelidir.

n  Ö�retmen çocukla ilk ili�kilerinde ondan bekledi�i davran��lar� aç�klamal�d�r.

Üstün Nitelikli Olan Çocuklar

n  E�er çocuk normal okullarda yeti�tirilmek zorunda kal�rsa çocu�un üstün yetene�i  ve h�zla geli�mesi dikkate al�narak e�itimde h�zland�rma ve zenginle�tirme süslemeleri yap�labilir.

Son olarak

Özel e�itime gereksinim duyan çocuklarda davran�� yönetimi için

 iyi planlanm�� ve dü�ünülmü� ö�renme çevreleri haz�rlamakt�r.Birincisi uygun olmayan davran��� azaltma, ikincisi uygun olan davran��� artt�rmak.

Kaynaklar

•      Gordon, Thomas.(1998).Etkili Ö�retmenlik E�itimi. Sistem Yay�nc�l�k.

•      Ba�ar, Hüseyin.(1995). S�n�f Yönetimi. �stanbul:Milli E�itim Bas�mevi.

•      K�ran, Hüseyin.(2007). S�n�f Yönetimi.Ankara: An� Yay�nc�l�k.

•      Ayd�n, Mustafa.(2000).S�n�f Yönetimi.�stanbul:Alfa Yay�nc�l�k.

•      Küçükahmet, Leyka.(2003). S�n�f Yönetiminde Yeni Yakla��mlar.Nobel Yay�nlar�.

•      Ar�, Ramazan.S�n�f Yönetimi.Konya: �nci Ofset.

•      Erden, Münire.(2005).S�n�f Yönetimi. Epsilon Yay�nc�l�k.

•      K�lba�, �ükran.(2006).S�n�f Yönetiminde Yeni Yakla��mlar.�stanbul:Kare Yay�nlar�.

•      �i�man,M.,Turan, S.(2007).S�n�f Yönetimi.Ankara:Pegem.

•      Özdemir, Ça�atay.(2007).S�n�f Yönetimi.Ankara:Ekinoks.