OLU�TURMACI YAKLA�IM (JEROME S. BRUNER)

BULU� YOLUYLA Ö�RENME

KURAMIN GENEL TANITIMI

J. Bruner’in bulu� yoluyla ö�renme kuram�nda ö�renenin ö�retim süreci içinde aktif rolü olmas�, ö�renenlerin yeni fikirler geli�tirmesi varolan bilgileri ile yenileri aras�nda ili�ki kurmas�, bu bilgileri dönü�türmesi temel al�n�r. Ö�renenler verilen temel düzeyde bilgiler içinden, uygun bilgi parçalar�n� seçer bunlar� birle�tirir, sonuca ula�mak için mant�k yürütür, varolan bilgilerini dönü�türür, hipotez geli�tirir ve kendi çözüm yollar�n� üretirler. Bu �ekilde bilgiyi zihinsel süreçlerden geçirirken, kendi ö�renme ya�ant�lar�n� olu�tururlar.

Tümevar�m ak�l yürütme yoluyla ö�renmeyi sa�layan bu yakla��mda esas örneklerden kurallara ve genellemelere ula�ma süreci kullan�l�r. Sonuçta kural ya da bilgi yap�s�n� ke�feden ö�rencidir.

YAPILANDIRMAICILI�IN GENEL ÖZELL�KLER�

• Bilgileri ö�retmez,sadece vurgular.
• Ö�renci insiyatifini kullanmay� ve özerklik olu�turmay� ö�renir,buna cesaretlenir.
• Bir süreç gibi dü�ünmeyi ö�renirler,
• Ö�rencileri ara�t�rma yapmak için cesaretlendirir,
• Ö�renmede deneyimin de yer ald���n� belirtir,
• Ö�rencilerin do�al ve merakl� olmalar�n� sa�lar,
• Ö�rencilerin mant�ksal modelleri hesaba kat�l�r,
• Ö�renme biçimlenirken;anlay�� ve performans vurgulan�r,
• Yarat�c�l�k ve çözümlemeyi esas al�r,
• Ö�rencilerin,ö�retmenlerle ileti�im içersinde bulunmalar�n� cesaretlendirir,
• Birlikte ö�renmeyi destekler,
• Ö�rencinin çal��malar�n� ve dü�üncelerini hesaba katar.
• Ö�rencilerin özgün deneyimlerinin sonucu olarak yeni fikir ve anlay�� kazanmalar�na olanak sa�lar.

KURAM �LE �LG�L� TEMEL B�LG�LER

BRUNER, B�L��SEL GEL���M� 3 A�AMAYA AYIRMI�TIR

1- Eylemsel dönem   

2- �mgesel dönem

3- Sembolik dönem

EYLEMSEL DÖNEM: Çocuk bu dönemde çevreyi eylemlerle anlar;çevresindeki nesnelerle ilgili ya�ant�y� onlara dokunarak, vurarak,�s�rarak,hareket ettirerek kazan�r. Onlar için nesneler baz� eylemler yapt�klar� �eylerdir. Örne�in; ka��k, yemek yedi�i ; bisiklet, bindi�i birer nesnedir.

�MGESEL DÖNEM: Bu dönemde bilgi, imgelerle ta��nmaktad�r. Görsel bellek geli�mi�tir. Herhangi bir nesneyi, olay� görmeden de resmedebilirler. Örne�in; bir ev resmini göremeden çizebilir.

SEMBOL�K DÖNEM: Bu dönemde etkinlik ya da alg�n�n anlam�n� aç�klayan sembolleri kullan�r. Dil, mant�k, matematik, müzik vb. alanlar�n sembollerini kullanarak ileti�im kurabilirler.

BULU� YOLUYLA Ö�RET�M�N AMACI

• Ö�rencilerin konunun yap�s�n� ke�fetmelerini sa�layacak problem durumlar�n� vererek ö�rencinin bili�sel geli�imini sa�lamakt�r.
• Yap�, bir konu hakk�ndaki fikirler, kavramlar ve bunlar�n aras�ndaki  ili�kilerdir.
• Ö�rencinin bu yap�y� ö�renmesi tümevar�m yönteminin kullan�lmas� ile sa�lanmaktad�r.
• Bu yöntemin kullan�lmas�nda ö�rencinin etkin olmas�na önem verilir.
• Bu amaçla ö�retmenin görevi;
• bu yöntemin uygulanabilece�i konuyu seçmek ve
• ö�rencilere bulu� yapmalar�na f�rsat verecek �ekilde ö�retim ortam�n� düzenlemektir.

Bruner, bulu� yoluyla ö�retimin ö�rencilerin zihinsel geli�mi�lik düzeylerine göre üç �ekilde uygulanabilece�ini savunur. Bunlar;

1- Ba��ml� bulu� yoluyla ö�retim

2- Yar� serbest bulu� yoluyla ö�retim

3- Serbest bulu� yoluyla ö�retim

Ba��ml� Bulu� Yoluyla �retim

Bu ö�retimde ö�retmen, problem ve çözüm için uygulanacak metotlar� verir fakat çözümü ö�renciye b�rak�r.

Yar� Serbest Bulu� Yoluyla Ö�retim

 Bu ö�retimde ö�retmen, sadece problem durumunu ortaya koyar, çözüm için kullan�lacak yöntemleri ve çözümü ö�rencilere b�rak�r.

Serbest Bulu� Yoluyla Ö�retim

Ö�retmen ne problemin belirlenmesine ne de çözüm için kullan�lacak metotlara ve çözüme katk�da bulunur.Problemi, çözüm yollar�n� ve çözümü bulma ö�renciye b�rak�lm��t�r.

KURAMIN �LKELER�

BRUNER’�N Ö�RENME TEOR�S�N�N DÖRT TEMEL�

1) Ö�rencinin ö�renmeye haz�r olu�u

• Bruner’in ö�renme teorisine “bulu� yoluyla (ke�federek) ö�renme” de denmektedir. Her çocu�un içinde bir ö�renme arzusu veya güdüsü (merak) vard�r.
• Ö�rencinin ke�federek ö�renebilmesi için önce onu ö�renmeye ihtiyaç duyaca�� durumlar içine sokmal�d�r.
• Bu noktada ona yap�land�r�lm�� bilgilerle ve ara�t�rma metodlar�yla destek ve rehber olmal�d�r.

2) Yap�land�r�lm�� ve ö�rencinin kolayca alabilece�i (ö�renece�i) bilgiler

• Ö�renmenin ba�ar�l� olabilmesi için, konular�n daha önce bilinen temel kavram ve ilkelere dayand�r�lmas�, bir bütün olarak yap�land�r�lmas� gerekir.
• Ö�retilecek konular, ö�rencilerin seviyesine göre yap�land�r�lmal�d�r. Ö�renmeyi zorla�t�rmamak gerekir.
• Ö�renilen �eylerin insan zihninde yap�ya yerle�tirilmesi ve dü�ünme sisteminin içinde kullan�lmas� gerekir.
• Yap�land�r�lm�� bilginin ö�renciye sunulmas� s�ras�nda sadele�tirme, yeni durumlara genelleme, bilginin de�i�ik �ekillerde i�lenmesini geli�tirme gibi yollardan faydalanmal�d�r.

3) �renilecek malzemenin etkili bir �ekilde ard���k olarak sunulmas�

• Ö�retilecek bilgiler, çocu�un zihinsel geli�imine uygun olarak  s�ralanmal�d�r. Ö�retimde kullan�lacak araç-gereçler de ona göre s�ralanmal�d�r. Kolaydan zora, basitten karma���a, somuttan soyuta.

4) Ö�renmede peki�tireçler kullan�mal�d�r

• Ö�renmede ba�ar�n�n sa�lanmas�nda peki�tirme önemlidir; ancak bunun zamanlamas� da çok önemlidir. Peki�tirme güdüleme amaçl� olmal�, esas hedefin ö�rencinin ö�renme iste�inin içten gelmesini sa�lamak oldu�u unutulmamal�d�r.
• Ö�retim, ö�rencinin bildikleriyle gelece�i do�ru tahmin etmesine ve bilimi ilerletme, bilgideki bo�luklar� doldurmas�na yarayacak �ekilde biçimlendirilmelidir.

KURAMIN KAPSAMI/UYGULAMASI

BULU� YÖNTEM�N�N UYGULANMASI

Uygulama esnas�nda a�a��daki ilkeler oldukça önem ta��r

• Ö�retmen yetenekli ve esnek olmal�,
• Ayn� zamanda da konuyu çok iyi bilmelidir.
• Ö�retmen sab�rl� olmal�d�r. Çünkü ke�fetme yoluyla ö�renme aceleye getirilemez. Böyle bir ö�renme genellikle umutsuzlu�a yol açacak derecede yava�t�r, fakat ö�rencinin bir anlama düzeyine giri�mesini amaç edinmek beklemeye, sab�r gösterme­ye de�er.
• Ö�rencilerin sürekli desteklenmesi gerekir. Burada ö�retmenin yard�m�, deste�i, rehberli�i önem­lidir.
• Ö�retmenin verece�i destek, çocu�a ve ö�renciye güven verir.
• Ö�renciyi harekete geçirmede di�er önemli bir husus, ara�t�rma ve ke�fetme çabalar�n�n yönünün belirlenmesidir. Ö�renci, amac� bilmeli ve çözüm yöntemlerinin amaca uygun olup olmad���n� bilmelidir.
• Ö�retmen ö�rencilere seçenekler sunmal�, de�i�ik yakla��mlar geli�tirmek için ya�ant�lar sa�lamal�d�r.

Dü�ünmeyi sa�layacak sorular sormak için do�ru soru sorma stratejileri olarak �unlar önerilmektedir; 

Strateji 1  

Evet Ama Neden?

Ö�rencilere bir cevab�n neden do�ru oldu�unu sorun.

Örnek: 6x (9 - 4) = 30 cevab� neden do�rudur?

Kristof Kolomb Amerikay� ke�fetti�i için neden me�hur olmu�tur?

Her iki soruda temel bilgilerin bilinmesinin yan� s�ra  sorular bu bilgilerin kullan�lmas�n� gerektirir. 

Strateji 2    

Faydas� Nedir?

Bilginin kullan�lmas�na odaklanm�� sorular sorun.

Örnek: Bitkilerin büyümesi üzerinde �����n etkisini bilmemizin faydas� nedir?

Ö�renciler bitkileri nereye dikece�imize veya hangi bitkilerin �����n geli�ine göre daha uygun oldu�una karar  verebilmemiz için gibi cevaplar verebilirler.

“Neden” sorular�n�n bir ba�ka yarar� da, ö�rencilerin k�sa süre sonra sadece cevap vermenin d���nda kendi kendilerine soru sormalar�n� da sa�lar. 

Strateji 3

�imdi Fark Nedir?

Bir yenili�in veya de�i�imin uygulanmas�yla ilgili sorular sorun. 

Uyarlamak. Bir fikri farkl� bir biçime çevirerek sorun.

Örnek: Baz� hayvanlar gibi insanlar da k�� uykusuna yatsalard� neler olurdu?

De�i�tirmek

Bir olay, Bir öyküyü vb.  Biraz de�i�tirerek sorun.

Örnek: E�er Hansel ve Gratel ormanda yanlar�na bir harita alm�� olsalard� neler olurdu?

Yerine Geçirmek

Bir �eyi bir ba�ka �eyin yerine geçirerek sorun.

Örnek: Ekme�in aras�na elma koyarak tost yaparsak tad� nas�l olur?                  Büyütmek.

Bir  konuyu  eklemeler yaparak,ço�altarak geni�leterek sorun.

Örnek: Newton’un dördüncü yasas� ne olacakt�?

Yeniden Düzenlemek.

S�ralamalar� de�i�tirerek sorun.

Örnek: A harfi en son Z harfi ilk harf olsayd� alfabedeki s�ralama nas�l olurdu?       Ters Çevirmek.

Olaylar� tam tersinden sorun.

Örnek: Sabah yat�p ak�am kalkarsak neler olur? 

Strateji 4  

Do�ru, Yanl�� veya Hiçbiri? 

Ezberlenmi� bilgi ile cevapland�r�lan sorular arkas�ndan neden bu �ekilde oldu�unu sorun

Örnek: Türkiye’de kaç ilin oldu�unu sorduktan sonra illerin neden 1,2,3, gibi say�lar ile adland�r�lmay�p ta her birine ayr� isim verildi�ini sorun. 

Strateji 5   

Nedir? Yerine Neden? 

Ö�rencileri dikkatli bir analize yönelten birden fazla do�ru cevab� olan sorular sorun. Bu strateji ö�rencilere temel becerilerin kazand�r�lmas�nda etkilidir.

Örnek: S�fat�n tan�m�n� yapt�rmak yerine bir cümle içerisinde uygun yerdeki bo�lu�un bir kelime ile doldurulmas�n� isteyin ve neden bu kelimeyi kulland���n� sorun. 

Strateji 6

Benzer veya Farkl� 

Kavramlar�, olgular�, olaylar� de�erlendirerek kar��la�t�rmay� gerektiren sorular sorun.

Örnek: Atatürk ile Fatih Sultan Mehmet’in yapt�klar�n�n benzerliklerini ve farkl�l�klar�n� sorun. 

Strateji 7

S�ra d��� Ba�lant�lar 

S�ra d��� ve yarat�c� fikirler gerektiren sorular sorun.

Örnek: Kavramlar� ö�retirken bunlar�n al���lagelmi� eylemler ve al��kanl�klar ile ba�lant�s�n�n d���nda kullan�m�n� isteyin. 

KURAMIN ÖRNE��

BULU� YÖNTEM�N�N SATRANÇ Ö�RET�M�NDE UYGULANMASINA ÖRNEK

Vezir mat�n�n bulu� yolu ile anlat�m�
Vezir mat�n�n bu yöntem ile anlat�labilmesi için ö�rencinin baz� temel bilgileri ö�renmi� olmas� gerekir. Bu nedenle vezir mat� ilk ele al�nacak konulardan biri olmamal�d�r.

Vezir mat� için gerekli temel bilgiler:

1. Vezirin hareketi
2. �ah�n hareketi
3. �ah çekme
4. Mat yapma
5. Vezir mat�n�n tahtan�n kenar�nda gerçekle�ebilece�ini bilmelidir.

Vezir mat�n�n bulu� yolu ile anlat�m� ancak bu temel verilerin ö�retilmesinden sonra olas�d�r.

1.  
   • Bu bilgilerin verilmesinden sonra ö�retmen konumu panoya yerle�tirir.
   • Ö�renciler tahta üzerinde konumu olu�tururlar.
   • Ö�retmen  vezir ile mat yapmak için nas�l oynamas� gerekti�i sorar.
   • Ö�renciler kendi bilgilerine göre mat yapmaya çal���rlar.
     Ö�retmen birkaç dakika bekledikten sonra  hangi hamlenin yap�lmas� gerekti�ini, bunun nedenini sorar.
   • Ne yap�lmas� gerekti�i konusunda ipucu verebilir.
     Mat yapmas�n� ba�aran ö�renciye peki�tireç verir.
   • Ö�retmen daha sonra bu mat� kendisi yaparak ö�renmeyi daha kal�c� k�lar.
   • Bu arada gerekli aç�klamalar� yapar.
   • Bulu� yöntemi ile ö�renme modeli problem çözme becerilerinin geli�tirilmesi için uygun bir modeldir.
   • Bu modelde do�u�tan var olan merak ve ba�arma gibi iç motivasyonlardan yararlan�lmas� önerilir.
   • Bu ö�retme modelinde iç motivasyon sa�layan bu etkenlerden yararlan�l�r.

KÜTLE- ÖZKÜTLE- HAC�M �L��K�S�N�N BULU� YÖNTEM� �LE ANLATILMASI

·         Geometrik biçimli cisimlerin özkütlelerini ölçmek, özkütlelerin madde miktar�na ba�l� olup olmad���n� ara�t�rmak.       
Araç-Gereçler: E�it kollu terazi, tart�m tak�m�, ayn� madden yap�lm�� de�i�ik boyutta iki küp, cetvel.

Bilimsel süreç becerisi dü�ük olan ö�renciler için uygulama yapt���m�zda problemin çözümü için uygulanacak metotlar� vererek çözümü ö�renciye b�rak�yoruz.

��lem Yolu:

Deneyde izlenecek yol

Küp boyutlar�n� tabloya yaz�n�z

Küplerin hacim formüllerinden faydalanarak, hacimlerini hesaplay�n�z

Bu küplerin kütlelerini ayr� ayr� e�it kollu terazi ile ölçünüz. Özkütle e�itli�inden faydalanarak küplerin özkütlelerini hesaplay�n�z.

Soru: Cismin hacmi büyüdükçe kütlesi büyür mü?
Soru: Ayn� tür maddeler için özkütle, madde miktar�na ba�l� m�d�r?

Sorular�n cevaplanmas� ile ö�renci kütle- özkütle- hacim aras�ndaki ili�kiyi kendi bili�sel süreçleri ile alg�layacakt�r. Cevaplara ula�mak için varolan bilgilerini yani formülleri kullanacak ve bu formüllerden yola ç�karak mant�k yürüterek aradaki ili�kileri kavrayacakt�r.

KAYNAKÇA

·         http://tip.psychology.org/bruner.html

·         http://www.egitim.aku.edu.tr/gelisim.htm

·         http://www.egitim.aku.edu.tr/kuramsal.htm

·         http://www.yazismalik.com/bilissel_gelisim-t3993.0.html

·         http://www.fizikciyiz.com/e-10-j-bruneriin-ogrenme-kurumani-fizik-konusuna-uygulayalim

·         http://www.infed.org/thinkers/bruner.htm

·         www.geocities.com/ualtunay.geo/dersler/tarih/yapi.html

·         http://egitimarastirmalari.blogspot.com/search/label/Bulu%C5%9F%20Yoluyla%20%C3%96%C4%9Frenme

·         http://www.milliegitim.biz/git.asp?nereye=Ayrinti&id=509