Gestalt Kuramı - (Gelişim ve öğrenme Eğitim Bilimleri )

Gestalt Kuram�

• Max Wertheimer (1880-1943) taraf�ndan temellendirilen, Wolfgang K�hler (1887-1967) ve Kurt Koffka (1886-1941)’n�n katk�lar�yla geli�en kuram, bireyin d�� d�nyadan gelen uyar�c�lar� soyutlayarak almak yerine bir b�t�n (gestalt) olarak de�erlendirdi�ini belirtmektedir: “B�t�n, par�alar�n toplam�ndan daha fazlad�r.” Bir portreye bakarken teker teker burun, g�z, dudak, sa� gibi par�alar� de�il, bir portre g�r�rs�n�z. Bir konserde her bir m�zisyenin katk�s�n� de�il, hepsinin katk�s�ndan olu�an m�zi�i dinlersiniz.

• Alan kuram�n�n psikolojiye uygulanmas�n� sa�layan Gestalt��lar olmu�tur. Alan, herhangi bir par�an�n di�er par�alar� etkiledi�ini dinamik bir sistem olarak ele al�nmaktad�r. �nsanlar�n d�nyay� nas�l alg�lad��� konusu psikolojinin temelini olu�turmaktad�r. Gestalt yakla��m� davran����lar�n aksine b�t�nc�ld�r. Bireyin b�t�n olarak ele al�nmas� gerekti�ini iddia eder. Kurt Lewin (1890-1974) herhangi bir zamanda ele al�nan bireyin davran���, o zamandaki ya�ant�s�ndaki psikolojik olaylar�n toplam� taraf�ndan belirlenir demektedir.

• Psikolojik olaylar, a�l�k, bir an�, birlikte bulundu�unuz ki�iler veya herhangi bir fiziksel �evreden olu�maktad�r. Bu psikolojik olaylar bireyin ya�am alan�n� (life space) olu�turmaktad�r. Bu olaylardan baz�lar� bireyi olumlu etkilerken baz�lar� olumsuz etkilemektedir, ancak bu olaylar�n toplam� bireyin davran��lar�n� belirler. Lewin’e g�re sadece bilin�li olarak alg�lad���m�z olaylar davran��lar�m�z� etkiler. Psikolojik �evredeki olaylardaki herhangi bir de�i�iklik ya�am alan�n�n yeniden d�zenlenmesine neden olur. Bu nedenle davran��lar�n nedenleri s�rekli de�i�mektedir.

• Davran����lar�n aksine Gestaltistler insan beyninin pasif al�c� olmad���n�, d�� d�nyadan gelen duyumlar�n insan beyni taraf�ndan anlaml� bir yap� i�erisinde ele al�nd���n� belirtmektedirler. D�zenleme becerisi normal, sa�l�kl� bir insan beyninin �zelli�idir ve genetik olarak belirlenmi�tir.

• (Principle of Closure) Tamamlama ilkesi, tamamlanmam�� deneyimlerin birey taraf�ndan tamamlanmas�na i�aret eder. �rne�in kesik �izgilerle yap�lm�� bir daireyi kesik de�il de tamamlanm�� �izgiler olarak daire �eklinde g�r�r�z. Birey �izgiler aras�ndaki bo�luklar� doldurarak alg�lama e�ilimindedir.

 
• Alg�sal de�i�mezlik (Perceptual Constancy) ayn� objeyi farkl� yerlerde ve durumlarda g�rd���m�zde de tan�r�z. �rne�in pencere bir binada, arabada veya ba�ka bir yerde olsa da pencere olarak ay�rdedebiliriz. Objenin anlam� de�i�mez. Anlam, halihaz�r fiziksel durumdan daha �nemlidir. Gestalt��lara g�re d�� d�nyadan alg�lad���m�z duyumlar, beyinde bir tepkiye neden olur, bu nedenle beyinde oluyormu� gibi hissederiz. Beyin etkin olarak duyumlar� d�n��t�r�r. Bir ba�ka deyi�le beyin duyumlar� organize eder, basitle�tirir ve anlaml� hale getirir.
• U1
• U2 Beyin uyar�c�lar� Bilin�li deneyimler uyar�c�n�n
• Uyar�c� U3 d�n��t�r�r de�il beyinin etkinli�i sonucudur.
• U4 i�lemden ge�irir
• U5
• Gestalt��lara g�re davran��lar� belirleyen nesnel ger�eklik de�il �znel ger�ekliktir. Deneyimlerimiz sadece beyinin d�zenleme ilkesiyle (Law of Pragnanz) de�il, inan�, de�er, ihtiya� ve tutumlar�m�zca da anlamland�r�l�r. Ayn� nesnel durumda bireylerin farkl� davran�� g�stermesi bu ilkeyle a��klanmaktad�r. Gestalt��lar co�rafi �evre (nesnel veya fiziksel ger�eklik) ile davran��sal �evre (psikolojik veya �znel ger�eklik) aras�nda bir ay�r�m yaparak bireyin neden o �ekilde davrand���n� anlamak i�in davran��sal �evreyi anlaman�n daha �nemli oldu�unu vurgulamaktad�rlar.

 
• ��renme �lkeleri: Organizma bir problem durumuyla kar��la�t���nda problem ��z�lene kadar bili�sel bir denge bozulmas� ortaya ��kar. Bu denge bozulmas� yeniden denge durumunu sa�lamak i�in g�d�leyici bir �zellik ta��r. Beyin her uyar�c�y� d�zenleme e�ilimi g�sterir ilkesi nedeniyle denge durumu daha istendik bir durumdur. Bu nedenle ��z�lmemi� problemler bireyde daha kal�c� iz b�rak�r ve daha uzun s�re ve ayr�nt�l� olarak hat�rlan�r. (Zeigardnik etkisi). Gestalt��lara g�re organizma bir problem durumuyla kar��la��nca ya ��z�m vard�r ya da ��z�ms�zl�k k�smi ��z�m durumundan s�z edilemez. Organizma ilgili par�alar� birle�tirerek ��z�m� bulmaya �al���r. Bu zihinsel �aba problem ��z�lene kadar devam eder. Organizma problemin ��z�m�yle ilgili ani bir i�g�r� kazan�r. ��renme s�rekli devam eden bir s�re� de�il, ��z�ms�zl�kten ��z�me atlayan kesikli bir s�re�tir. ��z�m �ncesi (Presolution Period) d�nemde organizma uygun ��z�m� bulmak i�in bir deneme-yan�lma s�recinden ge�mektedir.

• ��g�r� kazanarak ��renmenin d�rt �zelli�i vard�r:
o ��z�m �ncesi d�nemden ��z�me ge�i� aniden ve tamd�r.
o ��z�me dayal� performans hatas�z ve p�r�zs�zd�r.
o ��z�m� bulmak bir s�re gerektirir.
o ��g�r� yoluyla kazan�lan bir ilke ba�ka problemlerin ��z�m�ne kolayca uygulanabilir.

 
• Bir beyaz bir gri olmak �zere iki farkl� renkteki ka��ttan gri ka��t �zerinde yemlenen tavuklar, rengi daha koyu olan ka��t �st�nde yemlenmeleri nedeniyle bir sonraki a�amada birisi bir �nceki a�amada �zerinde yem verilen bir de daha koyu renkli iki ka��d�n yan�na b�rak�lmalar� durumunda, bir �nceki a�amada koyu renkli olan ka��t �zerinde beslenmi� olmalar� nedeniyle rengi daha koyu olan ka��da do�ru gitmi�lerdir.

 
• �retici D���nce (Productive Thinking): Wertheimer’e g�re (1980) �retici d���ncenin �e�itli temel boyutlar� vard�r. Bireyin bir problem durumunda ��z�me ula�mak i�in mant�kl� olmas� gerekmez, problemin boyutlar�n� ��z�me ula�ana kadar bili�sel olarak d�zenlemeli, yeniden d�zenlemelidir. Problem ��z�m�nde e�er kurallar, ilkelerin ��renilmesi de�il de sadece olaylar, ��z�mler ezberlenirse �retici d���nce s�z konusu olamaz.

• Haf�zada kalan iz (Memory Trace): Bireyin deneyimleri zihinde bir �al��maya yol a�ar. Bu s�re� deneyimin t�r�ne g�re basit veya karma��k olabilir. Bu s�re� bitti�i zaman zihinde bir iz b�rakm��t�r. Daha sonra benzer bir durumla kar��la�t���m�zda bu iz davran���m�z� etkiler. Her bir s�recin sonunda birey biraz daha de�i�mi�tir ve gelecek deneyimler bu durumdan etkilenir. Bir deneyimin haf�zada (zihinde) b�rakt��� iz ne kadar g��l�yse s�rece etkisi o oranda g��l� olacakt�r. Bir ba�ka ifade ile ne kadar �ok benzer sorun ��zersek o konuda problem ��zme becerisi o oranda geli�ecektir. Her karma��k beceri bir �ok alt s�re�ten olu�ur ve bu s�re�lerin her birinin zihinde iz b�rakmas� s�z konusudur. Birbiriyle ili�kili bireysel izler topluca bir izler sistemi olu�tururlar. A, B, C gibi harfleri yazabilmek bireysel s�re�ler olarak de�erlendirilebilir. Yaz� yazma becerisi daha karma��k bir s�re�tir ve izler sistemi olarak de�erlendirilebilir. Koffka (1963) b�yle becerilerin b�t�nc�ll�k (wholeness) niteli�inin bireysel izlerin �st�ne ��kt���n� ve bireyselli�ini kaybettirdi�ini ifade etmektedir.

• Haf�za da, alg� ve ��renme s�recinde oldu�u gibi, anlaml� ve b�t�nc�l olma e�ilimi vard�r. Bir ba�ka deyi�le anlaml� bilgiler haf�zaya kolay yerle�tirilirken yabanc� bilgiler anlaml� veya �nceden bilinenlere benzer hale getirilerek kaydedilmeye �al���l�r, ve b�yle hat�rlan�r. �rne�in kediye benzer bir �ey kedi gibi hat�rlan�r.

Not:�niversite notlar�ndan derlenmi�tir.

http://www.sinifogretmeniyiz.biz, S�n�f ��retmenlerinin Kaynak Sitesi