Edimsel Koşullanma adlı doküman sinifogretmeniyiz.biz sitemizin
kategorisinde yer almaktadır. Bu kategoride
dosyasına benzeyen başka dokümanlar dabulabilirsiniz. Bu kategori de ilkokul 1.sınıf, 2.sınıf, 3.sınıf, 4.sınıf ve ortaokul 5.sınıf, 6.sınıf, 7.sınıf, 8.sınıf dosya ve dokümanlarına ulaşabilirsiniz.
Dosyayı indirmek için aşağıdaki hemen indir bağlantısına tıklamanız yeterlidir.
Edimsel Davran��: Kollar�n� havada serbest�e hareket ettiren bebek, be�i�inde as�l� olan nesnelere dokundu�unda, nesneler sallan�r ve ses ��kar. As�l� nesnelere dokunan bebek, �evresiyle i�levsel bir ili�kide bulunmaya ba�lar. Yani, edimsel davran��ta bulunur. As�l� nesnelerin sallanmas� ve ��kan sesler, bebe�in eliyle as�l� duran nesnelere dokunmas�n�n sonucudur. Bebe�in g�zlenmesi s�rd�r�ld���nde, be�ikte as�l� nesnelerin varl���nda, bebe�in kollar�n� sa�a sola sallamalar�nda art��lar g�zlenir. Bebe�in, as�l� nesnelerin varl���nda g�stermi� oldu�u el kol hareketleri, edim ya da edimsel davran�� olarak isimlendirilir. Belli uyaranlar�n varl���nda olu�an ve sonu�lar� olan davran��lara, edimsel davran�� denilmektedir. Edimsel davran�� �izgili kas, yani istemli kas kontrol�yle ilgilidir. Problem ��zme, konu�ma, y�r�me, yemek yeme, birine vurma, a�lama ve konu�ma gibi davran��lar edimsel davran�� �rnekleridir. Edimsel davran��, davran���n �nceki olu�umunun sonu�lar�yla ya da etkileriyle tekrar olma olas�l��� olan herhangi bir davran��t�r. Edimsel davran�� dinamiktir ve �evreye olan etkisine ba�l� olarak s�rekli de�i�iklik g�stermektedir. K�saca edim tepkinin fiziksel �eklini ve topografyas�n� betimini ve kontrol de�i�kenleriyle olan ili�kilerini tan�mlamaktad�r. Edimsel davran��� kontrol eden uyaran olaylar�, edimi an�nda izleyenlerdir. Yani, bebe�in nesnelere dokunacak �ekilde el ve kollar�n� hareket ettirmesini an�nda izleyen uyaranlar, nesnelerin sallanmas� ve ses ��karmalar�d�r. �zleyen uyaran, otomatik olarak edime yol a�maz. Ancak, bir kez edimsel davran�� olu�tuktan sonra, edimsel davran���n tekrar olu�mas�, davran���n sonu�lar�na, izleyen olaylara ba�l�d�r. Ayr�ca edimsel davran���n sonu�lar� sadece edimin de�il, bir dizi edimsel davran�� �ncesi ko�ullar�n� da tan�mlama i�levini g�r�r. �rnekte, nesnelerin bebe�in dokunaca�� mesafede as�l� olmas� bebe�in nesnelere de�ecek �ekilde olu�an el kol hareketlerinin tekrar olu�ma s�kl���, el kol hareketlerinin sonu�lar� olan ��kan ses ve sallanmalar�n etkisine ba�l�d�r. Edimsel davran���n ileride olma olas�l���n�, sonu�lar�n ya da izleyen olaylar�n etkilerini belirlemektedir. Kaynak: S�n�fta Davran�� Y�netimi Prof. Dr. Mehmet �ZY�REK Sayfa:41 Edimsel Davran���n Sonu�lar�n�n �ki ��levi: �ocu�un davran���n�n sonu�lar, g�sterdi�i davran��� do�rudan etkilemektedir. Sonu�lar�n sistematik uyarlamas�yla, davran�� de�i�tirilir. Yani art�r�l�r, azalt�l�r, ba�lat�l�r ya da s�nd�r�l�r. Davran���n ilerde olma olas�l���n�, g�receli olarak davran��� an�nda izleyen �evresel de�i�kenler (uyaranlar) etkilemektedir. Davran���n sonu�lar� (izleyen olaylar) iki bi�imden birine g�re ger�ekle�ir:1.�evreyi yeni uyaran sunma ya da ekleme: ya da 2.�evrede var olan uyarana son verme ya da ortamdan geri �ekme. Davran���n sonu�lar� edimsel davran�� �zerinde etkili ise, davran���n ileride olu�um s�kl���n� art�rabilir ya da davran���n olu�um s�kl���n� azaltabilir. 1.�evreye yeni uyaran ekleme Bebe�in el ve kollar�n� hareket ettirmesiyle, be�ikte as�l� nesnelere dokunmas�, as�l� nesnelerin sallanma ve ses ��karmas�na neden olur. �evreye nesnelerin sallanmas� ve ses ��kmas� �eklinde yeni uyaranlar eklenmi�tir. Nesnelerin sallanmas� ve ��kan sesler, bebe�in be�ikte as�l� nesneye y�nelik dokunma eylemlerinin ileride olma olas�l���n� art�rmaya hizmet ederse, nesnelerin sallanma ve ses ��kartmalar� peki�tire� ve bu s�rece edimsel peki�tirme denilmektedir. Nesnelerin sallanmas� ve ��kan sesler, bebe�in be�ikte as�l� nesneye y�nelik dokunma eylemlerinin ileride olma olas�l���n� azaltmaya hizmet ederse, nesnelerin sallanmas� ve ��kan seslere cezaland�r�c� uyaran bu s�rece de birinci t�r ceza denilmektedir. Davran���n olu�umundan sonra, �evreye yeni uyaran�n eklenmesinin davran�� uzerindeki etkisi, davran���n ileride olu�umunu artt�r�c� ya da azalt�c� �ekilde olmaktad�r. 2.�evredeki uyaranlar�n olu�umlar�n� engelleme Davran��la ilgili sonu�lar, �evrede bulunan uyaran olaylar�n�n olu�umuna son verme ya da uyaranlar� geri �ekme �eklinde olabilir. Be�ikte as�l� nesnelerin sallanmas� ve ��kan sesin peki�tire� oldu�unu varsayal�m.Yani,��kan ses ve hareketlerin bebe�in nesnelere dokunmaya y�nelik el kol hareketlerini art�rd���n� varsayal�m.Nesnelerin sallanmas� ve ��kan sesin dokunmaya y�nelik el hareketlerinin sonucunda de�ilde , otomatik olarak olu�turuldu�unu farz edelim. Bebe�in el kol hareketleri s�ras�nda,elin as�l� nesnelere dokunmas�yla , nesneler sallanmas�n ve ses kesilsin. Yani ,davran���n �nceden olmu� olan sonucunu olu�umu engellensin.Bu durumda, nesnelerin sallanma ve ses ��karmas�na bebe�in dokunmaya y�nelik el kol hareketlerine son verdi�inde, sallant�lara y�nelen el hareketleri azal�rsa bu s�rece ceza denilmektedir.Davran���n sonu�lar� olan �evredeki peki�tirici uyaran olaylar�n�n olu�umlar�n�n engellenmesi,davran���n olu�um s�kl���n� azalt�r. Bu s�rece ikinci t�r ceza denilmektedir. Davran��� s�rd�ren peki�tire�lere son verme sonucunda, davran���n s�kl���nda azalama olamas� s�recine ikinci t�r ceza denimektedir. �imdide el hareketlerinin sonucunda ortaya ��kan nesnelere dokunma ac� versin ve ��kan sesde rahats�z edici olsun, yani itici ya da cezaland�r�c� olsun.As�l� nesnelerin sallanmas� ve ses ��karmas�n� engelleyecek �ekilde el hareketleri olur.Dokunma ve rahats�z edici sesin ortaya ��kmas�n� engelleyen el hareketlerinde art�� olur.Buna g�re,ac� veren ya da ho� olamayan durumlar�n ortaya ��kmas�n� engelleyen davran��lar�n s�kl���nda art�� olamas�na olumsuz peki�tirme denilmektedir. Bu durumda ,dokunma ve ses �retmeye son veren el hareketleri itici uyaran oldu�unda, bir �eye doknmadan uzak durma pek�tire�tir. ��nk� bu t�r davran��lar�n s�kl���nda art�� vard�. Davran��la ilgili sonu�lar�n iki i�levi vard�r: 1.��lem olarak, davran��a uyaran eklenir ya da �ekilir. 2.Etki olarak ,davran���n ileride olu�um s�kl��� artar ya da azal�r. Kaynak:S�n�fta Davran�� Y�netimi Prof. Dr.Mehmet �ZY�REK Sayfa:41,42,43. Tepkisel ve Edimsel Davran��lar�n Davran�� �ncesi Uyaranlar� Tepkiler ve edimler ,davran�� �ncesi uyaranlarla kontrol edilebilmektedir. Ancak tepki ve edimleri uyaranlar�n kontrol etmeleri farkl�d�r.Tepkisel davran��ta, uyaran reflex tepkisine neden olur. Teknik olarak davran�� �ncesi uyaran�n, tepkiyi orataya ��kartma i�levi oldu�u s�ylenir. ��renmenin nas�l oldu�unun �z ge�mi�ine bak�ld���nda, k�rm�z� olma ba�lang��ta k�rm�z� top, k�rm�z� tepkisine yol a�mamaktad�r. Ancak olumlu ve olumsuz sonu�lar�n uyguland��� bir �ok ��retim �rne�inin uygulanmas�ndan sonra, k�rm�z� uyaran�na ‘k�rm�z�’ deme olu�maya ba�lar.�ocu�un yan�tlar�n� izleyen sonu�lar, k�rm�z� renkli nesnelere ‘k�rm�z�’ demeyi ��renmelerine yol a�m��t�r. K�rm�z� renkli objeler ‘k�rm�z�’ s�yledi�inde peki�tirilmesinin sonucunda k�rm�z� demeye zemin haz�rlar duruma gelir. Teknik olarak k�rm�z�l�k, ‘k�rm�z�’ demek i�in ay�rtedici uyaran �zelli�ini kazan�r. ��renci k�rm�z� uyaran�n� di�er uyaranlardan ay�rmay� ��renir (do�ru tepkide bulunur).�zetle , davran�� �ncesi uyaran�n, tepkisel davran��ta ortaya ��kar�c� uyand�r�c� i�levi varken, edimsel davran��ta ay�rt edici i�levi vard�r. B�ylece iki t�r davran�� aras�ndaki ay�r�m� g�sterdik ve her ikisi i�in davran�� �ncesi ve sonras� uyaranlar� tart��t�k. Edimsel davran���n �geleri aras�nda izlerlilik vard�r (ay�rtedici uyaran, edimsel tepki, izleyen uyaran).Davran���n olu�umu bu izlerlili�in nas�l ger�ekle�ti�ine ba�l�d�r. Tepkisel davran���n olu�umu sadece uyand�r�c� uayaran�n ortamda bulunmas�na ba�l�d�r .��retmenler bak�m�ndan �nemli olan, edimsel davran�� modelidir. Tepkisel model, sadece ko�ullu peki�tire�ler ve duygular�n ko�ullanmas�yla ilgili olarak kullan�l�r. Edimsel model ise , ��retim modelinin temelini olu�turmaktad�r.��retim, belirlenmi� uyaranlar�n varl���nde ��rencilerin yapacaklar�n� ve s�yleyeceklerinin (tepkilerinin )de�i�tirilmesidir.�ocu�un tepkisinden �nceki ve sonraki uyaranlar� sistematik bir �ekilde kontrol ederek, ��renmenin olu�mas� sa�lan�r. Kaynak:S�n�fta Davran�� Y�netimi Prof. Dr. Mehmet �zy�rek Sy. 58-59 ED�MSEL KO�ULLAMA Edimsel davran��la ilgili olan ko�ullanmaya edimsel ko�ullama yada ‘R’ (Response:tepki) tipi ko�ullama ad� verilmektedir.’R’ tipi ko�ullama ad� verilmesinin nedeni ise bu t�r ko�ullamada peki�tirmenin tepkiye ba�l� olarak yap�lmas�d�r.Di�er bir deyi�le,bu ko�ullamada tepki �nemlidir. Tepki do�ru oldu�u taktirde peki�tirici uyar�c� verilmektedir. �rne�in; Skinner deneyinde edimsel davran�� olarak maniveleya basma davran���n� kullanm��t�r.A� olan hayvan manivelaya basma davran���n� g�stererek yiyece�i elde etmi�tir.B�ylece manivelaya basma davran��� tekrar edilerek g��lenmi�tir. Bu durumda, peki�tirmeyle ili�kili olan �ey, uyar�c� durumunda olan manivela de�il,tepkidir; yani manivelaya basma davran���d�r. Ko�ullanan tepki, klasik ko�ullamada oldu�u gibi peki�tirici uyar�c�ya kar�� yap�lan tepki de�ildir.Edimsel ko�ullamada peki�tirici uyar�c�, yap�lan tepkinin sonucunda ortaya ��kmaktad�r.Edimsel ko�ullama b�y�k �l��de Thorndike’�n etki yasas�ndan kaynaklanm��t�r.Skinner’in ‘R’tipi ya da edimsel ko�ullama ile Thorndike’n�n ara�sal ko�ullamas� yak�n bir benzerlik g�stermektedir. Skinner ve Thorndike bir �ok bak�mdan ayn� g�r��te olmakla birlikte baz� bak�mlardan da aralar�nda �nemli farkl�l�klar vard�r.�rne�in; Thorndike ��ranma deneylerinde,organizman�n ��z�me ula�ma s�resini hangi de�i�kenlerin etkiledi�ini ele al�rken,Skinner tepki oran�ndaki art��� hangi de�i�kenlerin etkiledi�ini ara�t�rm��t�r. ED�MSEL KO�ULLAMA S�REC� Skinner, edimsel ko�ullama �al��malar� i�in ses ve ���k ge�irmez �evreden yal�t�lm�� ‘Skinner kutusu’ ad� verilen bir ara� kullanm��t�r. Bu ses ge�irmez kutuda , hayvana manivelaya bast���nda belli bir miktar yiyecek veren bir mekanizma vard�r. Ayn� zamanda manivela, hayvan�n kutuda bulunma s�resi i�inde manivelaya basma say�s�n� grafik olarak �izen bir kaydetme sistemime ba�l�d�r.B�ylece, belli bir zaman i�inde yap�lan tepki say�s� tutarl� bir deneysel ortam i�inde belirlenmekte ve insan denekle hi� temas etmemektedir. Manivelaya basma davran���n�n ko�ulland�r�lmas� a�a��daki basamaklarda ger�ekle�tirilmi�tir. 1.Yoksunluk (Deprivation):Denek olacak hayvan bir yoksunluk program�na tabi tutulur. E�er peki�tire� olarak yiyecek kullan�lacaksa hayvana deneyden �nceki birka� g�n 23’er saatlik peryotlarla yiyecek verilmez.Peki�tire� olarak su kullan�lacaksa da hayvan ayn� �ekilde susuz b�rak�l�r.Bu yolla Sk�nner, hayvan� g�d�lemek i�in ba�vurmad���n� s�ylemektedir.Ona g�re yoksunluk sadece belli bir durumda g�sterilecek performansla ili�kilidir.Bir ba�ka deyi�le,yoksunluk yoksunlu�u gidermek i�im gerekli olan performans� etkilemekte,performans� y�kseltmektedir. 2.Besleme Mekanizmas� (Magazine Training) E�itimi:Denek birka� g�n yoksunluk program�na tabi tutulduktan sonra Skinner kutusuna konulur. Deneyi yapan ki�i d��ar�dan bir d��meye basarak periyodik bir �ekilde besleme mekanizmas�n� harekete ge�irir. B�ylece hayvan yiyecek kab�n� yan� ba��nda olmad���ndan emin olur. Besleme mekanizmas� d��ar�dan harekete ge�irilirken d��meye basma hafif bir ses meydana getirir ve arkas�ndan da yiyecek gelir. Dolay�s�yla hayvan giderek d��meye basma sesiyle yiyece�in gelmesi aras�nda bir ili�ki kurar.Bu durumda d��menin ��kard��� ses, birincil peki�tire� olan yiyecekle ili�kilendirilerek ikincil peki�tire� haline gelmektedir.Ses, ayn� zamanda hayvan i�in gerekli tepkiyi yapt��� taktirde yiyecekle peki�tirilece�inin bir i�aretide olmaktad�r. 3.Manivelaya Basma (Lever Pressing): Bu a�amada hayvan art�k Skinner kutusunda kendi ba��na b�rak�l�r. Hayvan besleme mekanizmas�n� harekete ge�irecek olan manivelaya basar.Bu s�rada meydana gelen ses hayvan i�in hem yiyecek kab�na ula�t���n�n bir i�areti haline gelir hem de demir kola basma davran���n� peki�tirir.Edimsel ko�ullanma ilkelerine g�re,manivelaya basma davran���,yiyecekle peki�tirildi�inden tekrarlanma e�iliminde olur. Kaynak:Geli�im ��renme ve ��retim Prof. Dr. Nuray SENEMO�LU Sayfa:154,155. ED�MSEL KO�ULLAMA �LKELER� Edimsel ko�ullaman�n iki temel ilkesi vard�r. Bunlar: 1.Peki�tirici uyar�c�yla izlenen tepkiler tekrarlanma e�ilimindedir. 2.Peki�tireci uyar�c�lar, edimsel davran��lar�n meydana gelme oran�n� ya da olas�l���n� art�r�r Yukar�da da belirtildi�i gibi edimsel ko�ullamada �nemli olan nokta;davran�� ve onun sonu�lar�d�r.Dikkatli bir g�zlemle, bir davran���n s�k olarak ortaya ��kmas�nda, davran���n sonu�lar�n� b�y�k �l��de etkili oldu�unu g�rebiliriz. Organizma peki�tirilen davran��� daha s�k g�sterir.Peki�tirilmeyenden ise vaz ge�er.
Not:�niversite notlar�ndan derlenmi�tir.
http://www.sinifogretmeniyiz.biz