E.W.Guthrie - (Gelişim ve öğrenme Eğitim Bilimleri )

E. W. Guthrie

• Yak�nl�k (contiguity) kuram� olarak olarak de�erlendirilen Guthrie’nin kuram�na g�re, bir davran���n e�lik etti�i bir uyar�c� bile�imi tekrar ortaya ��kt���nda organizma ayn� tepkiyi verecektir. Daha farkl� bir ifadeyle, bir davran�� ile bir uyar�c� aras�nda ba�lant� kurulabilmesi i�in klasik ko�ullamada oldu�u gibi bir ko�ulsuz uyar�c�-ko�ulsuz tepki ba�lant�s�na ihtiya� yoktur. Bir davran��la bir uyar�c� biribirine e�lik ederse, uyar�c� daha sonra yeniden ortaya ��kt���nda, bu uyar�c�y� muhtemelen ayn� davran�� (tepki) izleyecektir.
• E�itim s�recinde (��renme-ko�ullama durumunda) bir tepki ister ko�ulsuz uyar�c� taraf�ndan isterse bir ba�ka yolla ��kar�lm�� olsun, bir uyar�c�yla bir tepki beraberce ortaya ��km��sa, ��renme meydana gelmi�tir; bu uyar�c�yla bir daha kar��la��ld���nda, ayn� tepki g�sterilecektir. Guthrie’ye g�re, bir uyar�c� �rg�s� bir tepkiyle ilk e�lenme durumunda b�t�n ili�kilenme (associative) g�c�n� kazanacakt�r.
• Ancak, belirli bir durumda insan bir �ok davran�� g�sterebilece�ine g�re bunlardan hangisi bir dahaki sefere yine ortaya ��kacakt�r? Guthrie’de, Watson’un kuram�nda oldu�u gibi bir sonraki uyar�c� durumunda en son davran���n tekrar edilece�ini ifade etmektedir.
• Guthrie i�in ��renmenin temel mekanizmas� ko�ullamad�r (simultaneous conditioning). “Bir tekrarl� ��renme durumu” olarak tan�mlayabilece�imiz bu kuramdaki en son tepki ilkesine g�re mekanik bir bilmece aletiyle u�ra�an bir kimse bir �ok davran�� (tepki)g�sterir. E�er sonu�ta do�ru tepkiyi g�sterirse (bilmeceyi ��zen tepki), bu tepkiyi ayn� durumla kar��la�t���nda yine g�sterme e�iliminde olacakt�r (Watson’da tekrar gerekiyordu). Bu durumda da “bilmeceyi ��zmesini ��renmi�” olacakt�r. Ama e�er, bu ki�i bilmeceyi ��zmeye ba�aramam��sa bu aletle bir daha kar��la�t���nda ayn� tepkiyi, yani aleti bir kenara atmay� tekrarlayacakt�r. Bu halde de yine bir �eyler ��renmi� olmaktad�r. Her iki durumda da, bilmece aletinin te�kil etti�i uyar�c� konbinasyonuyla kar��la�maktad�r. Her iki durumda da, uyar�c�y� ortadan kald�ran bir hareket vard�r ve bu sebepten, Guthrie’ye g�re, ayn� durumla kar��la��l�nca bu hareket, b�y�k bir ihtimalle tekrarlanacakt�r. Her iki uyar�c� durumunda da son tepki ��renilmi� olmaktad�r, Watson’a g�re ��renmeyi-ili�kilendirmeyi sa�layan etkenlerden birisi tekrard�r.
• Guthrie’de, Watson’un kabul etti�i gibi, uyar�c�-tepki ba�� farkl� d�zeylerde (g��lerde) ve tekrarlarla meydana gelmemektedir. Ya hep-ya hi� ilkesiyle uyar�c�-tepki ba�� bir defada kurulmakta, ya da hi� kurulmamaktad�r. Arada farkl� g��l�l�k d�zeylerinde uyar�c�-tepki ba�lar�na yer yoktur. Bir hareketin bir uyar�c� konbinasyonuna tek bir tekrarda (tek bir ya�ant�da) tamamen ko�ullamas� ger�ekle�ti�ine g�re daha fazla bir tekrar�n, uyar�c�-tepki ba��n�n g��lenmesine bir etkisi olmayacakt�r. G�r�ld��� gibi Guthrie, Pavlov prensiplerine pek ba�l� de�ildir. Ona g�re ili�kisel ��renme i�in yak�nl�k (contiguity) fakt�r� en �nemli de�i�kendir. Pavlov tipi ��renme durumu ise, yapay durumlarda ortaya ��kan (��kart�lan) ko�ullamalar� ifade etmektedir.
• Ancak, tekrar�n ��renme �zerindeki olumlu etkisi bilinmektedir. �e�itli becerilerin tekrar yoluyla geli�tirildi�i bilinmektedir. Hem b,ili�sel s�re�ler hem de �e�itli motor hareketlerle ilgili beceriler tekrar yoluyla geli�tirilebilmektedir.
• Guthrie, bu nitelikteki ele�tirilere bir becerinin ��renilmesi tekrarla geli�mektedir, ancak, bir beceri bir �ok uyar�c�-tepki ba��ndan olu�maktad�r ve herhangi bir beceriyi ��renmek bu nedenle bir �ok uyar�c�-tepki ba��n�n ��renilmesi demektir. ��te bu tek tek uyar�c�-tepki ba�lar�n�n ��renilmesi tek bir tekrarda olmakta, ama bu uyar�c�-tepki ba��nt�lar�n�n (dizgesinin) olu�turdu�u davran�� ve/ya beceri tekrarla geli�mektedir. Bu duruma bisiklete binmenin ��renilmesi veya araba kullanman�n ��renilmesi �rnek verilebilir. Ancak, yine de bazen tek bir uyar�c�-tepki ba��n�n, bazen de bir becerinin �ok daha karma��k uyar�c�-tepki ba�lant�lar�n�n en son hareket olmas� durumu nedeniyle, Guthrie’nin kuram� karma��k davran��lar� tam olarak a��klar nitelikte de�ildir. �ki durum aras�ndaki fark� ve/ya benzerli�i tam olarak a��klamamaktad�r.
• Guthrie’ye g�re davran��ta ne kadar �ok hareket varsa, o kadar �ok uyar�c�-tepki ba�lant�s� ve o kadar �ok tekrar gerekecektir. ��renmede, genellikle �l��len �ey b�t�n bir beceri ya da davran��t�r. Oysa ger�ekte ��renilen �ey, bunu olu�turan hareketlerdir. Hareketlerin her birisi de yeni uyar�c� kaynaklar� olu�turur. Bir d�� uyar�c�, organizmada bir tak�m hareketler do�urur. Bu hareketler de organizman�n davran�� (tepki) g�stermesinde yeni uyar�c�lar olarak de�erlendirilir. Kapsaml� beceriler ya da davran��lar�n ��ernilmesinde uyar�c�larla tepkilerin ili�kilenmesi i�in ge�en s�re, asl�nda bu hareketlerin do�urdu�u uyar�c�larla bunlardan do�an hareketlerin ili�kilenmesinden dolay� uzamaktad�r.
• Guthrie’ye g�re (Wolman 1960, s.98), ��renme s�reci genel olarak uyar�c� ve tepkilerin zamanda� yak�nl�klar� dolay�s�yla e�zamanl� ko�ullama ilkesiyle a��klanabilir. G�r�n�m s�kl���, �iddet, yay�lma, ko�ullaman�n veya uyar�mlar�n beyinde geli�mesi, s�nme, ket vurma, unutma, do�ru ve ters (forward and backward) ko�ullama gibi ��renmenin temel �zellikleri hep bu genel ilkeyle a��klanabilecek niteliktedir.
• Bir davran���n do�ru �eklini ��renirken yap�lan hatalar�n veya ba�ar�l� hareketlerin ne gibi bir etkisi olaca�� Guthrie taraf�ndan a��klanmam��t�r. Guthrie’nin kuram�nda peki�tire� kavram� yoktur. Bir uyar�c� veya uyar�c�lar grubu do�ru tepki de, yanl�� tepki de ��renilebilir: Organizma ba�ar�l� oldu�u veya peki�tirildi�i i�in de�il, tepki verdi�i i�in ��renir.
• Guthrie, kuram�n� deneysel olarak a��klamak �zere kediler �zerinde ara�t�rma yapm��t�r. Kedilerle yapt��� ka�ma deneyinde kedinin ��rendi�i ilk tekrarda kapa��n a��lmas�n� sa�layan tepki, di�er tekrarlarda ayn� �ekilde yap�lmaktad�r. Kedi kapa��n a��lmas� i�in pedala kuyru�uyla dokunmu�sa di�er denemelerde de, e�er kedinin dikkatini da��t�c� yeni bir uyar�c� yoksa, �ubu�a pedala dokunarak kap�n�n a��lmas�n� sa�lamaktad�r. Bu veriler, bir tekrarda ��renme ilkesini destekler niteliktedir. Ancak, ba�ar�s�z olmas� durumunda ortaya ��kacak durum a��klamadan yoksundur.
• Motivasyon: Guthrie’ye g�re, a�l�k, susuzluk gibi d�rt�ler belirleyici de�ildir. A�l�k, susuzluk gibi motivasyon kaynaklar�, asl�nda organizmay� uyar�lm�� halde tutan uyar�c�lard�r. bu uyar�c�lar organizman�n davran��� s�rd�rmesii�in �nemlidir, ancak, ��renmeyi sa�layan �ey yine tepkinin kendisidir.
• S�nme ve unutma: Guthrie’de, s�nme, unutma s�re�leri uyar�c�-tepki �er�evesi i�inde yeni tepkilerin kazan�lmas�, eski tepkilerin de�i�tirilmesi �eklinde ele al�nmaktad�r. S�nme, uyar�c�dan sonra peki�tirecin kesilmesinden dolay� davran���n s�nmesi de�il, yeni bir davran���n ��renilmesi olarak ortaya ��kmaktad�r. S�nme, her zaman ili�kisel olarak ortaya ��kar. Yani, daha �nceki tepkiyle (s�nen tepkiyle) uyu�mayan bir tepkinin ��renilmesi yoluyla ger�ekle�ir. Guthrie’ye g�re unutma ise araya girme yakla��m� ile a��klanmaktad�r. ��renilmi� bir tepkinin unutulmas�, yeni bir uyar�c�-tepki ili�kisinin geli�mesi ve uyar�c� tepki ili�kisini bozmas� nedeniyle ortaya ��kmaktad�r.
• E�ik y�ntemi: Guthrie al��kanl�klar�n s�nd�r�lmesi i�in �� y�ntem �nermektedir: E�ik y�ntemi, yorgunluk y�ntemi, uyu�mayan uyar�c�lar veya tepkiler (incompatible stimuli) y�ntemi. E�ik y�ntemine g�re, uyar�c�y� �ok zay�f, farketmekle farkedilmemek aras�nda bir derecede vermek ve dolay�s�yla istenilmeyen tepkinin yap�lmamas�n� sa�lamakt�r. Yani uyar�c�, tepki i�in e�ik seviyesinin alt�nda verilmektedir. B�ylece uyar�c� daha sonra g��l� olarak verildi�inde de tepkinin ortaya ��kmas�n�sa�lamayacakt�r. �ok d���k bir d�zeyde verilen uyar�c�, al�g� e�i�ini y�kseltecektir. B�ylece gittik�e daha belirgin olarak ortaya ��kan uyar�c�lar alg� e�i�inin alt�nda kalacakt�r. Yorgunluk y�nteminde, organizma bu tepkiyi yapamayacak kadar yorgun d���p, bu tepkiyi b�rak�ncaya kadar, istenmeyen tepki tekrar tekrar ��kart�lmaktad�r. Organizma tepki yapmay� durdurdu�u anda da farkl� bir duruma ge�mi� olacakt�r. Organizma ister eski tepkiyi durdursun, isterse yeni bir tepki ortaya ��ks�n, ortada durumu de�i�tiren bir son tepki vard�r. Organizman�n ayn� uyar�c� durumuyla kar��la�mas� halinde bu son tepki ortaya ��kacakt�r. Uyu�mayan uyar�c�lar y�nteminde ise, istenilmeyen tepki, kendisini ��karan uyar�c�lardan farkl� uyar�c�larla kar��la�t�r�lacakt�r. Bu farkl� uyar�c�lar�n ��kard��� tepkiler, b�rak�lmas� istenen tepkilerle uyu�mayacakt�r.
• Ceza: Guthr�e’de cezan�n yeri pek yoktur. Ceza, ancak istenmeyen tepkiyi ��karan uyar�c�yla uyu�maz ise veya istenmeyen tepkiyle uyu�mayan yeni bir tepki do�urursa etkili olur.
• Guthr�e’ye g�re organizman�n bir �eyi istemesi; bir uyar�c� veya uyar�c�lar b�t�n�n�n organizmay� uyar�lm�� halde tutmas�, uyar�lm��l� halini ortadan kald�racak hareketleri engelleyen herhangi bir �eyin varl���, belirli tepkileri yapmak i�in fiziksel haz�rbulunu�luk, bu tepkileri yapt�ktan sonra do�acak sonu�lara fiziksel haz�rbulunu�luk olarak a��klanabilir.

Not:�niversite notlar�ndan derlenmi�tir.

http://www.sinifogretmeniyiz.biz