Component Display Theory (M.D.Merrill) öğe Gösterim Teorisi - (Gelişim ve öğrenme Eğitim Bilimleri )

COMPONENT DISPLAY THEORY (M.D. Merrill) Ö�e Gösterim Teorisi

Ö�e Gösterim Teorisi Nedir..?

Ö�rencilerin, ö�renme düzeylerini artt�rmak için çe�itli ö�retim yakla��mlar� geli�tirilmi�tir. Ö�e Gösterim Teorisi (Component Display Theory) (ÖGT) de, ö�rencilerin ö�renme kapasitelerinin yükseltilmesi için Merrill (1983) taraf�ndan geli�tirilen bir ö�retim teorisidir. ÖGT, bir kavram�, ilkeyi veya i�lemi ö�retmek için özel ö�retim stratejileri ve taktikleri geli�tirmi�tir.

ÖGT, sadece ö�retimin bili�sel alan� ve mikro düzey stratejileriyle (kavram, ilke vs. ö�retimi) ilgilenmektedir.

ÖGT ’nin  bu darl���, ö�retmenlere ve ö�retim tasar�mc�lar�na daha çok rehberlik yapma imkan� vermektedir. ÖGT, bir metottan ziyade her bir ö�retim sunumunun bile�enlerinden olu�an bir teoridir. ÖGT’nin ö�retim ortamlar�nda nas�l kullanabilece�ine ve ö�renme üzerindeki etkisi üzerine yönelik ara�t�rmalar yap�lm��t�r.

Ö�e Gösterim Teorisinin �lkelerinin Ana Ba�l�klar�..:

1) Birinci Sunum Formu (BSF): Genelleme (generality), örnek (example) ve uygulamadan (practice) olu�an üç ö�retim parças�n� içerir. Bu ö�retim parçalar�n�n, sunum modlar� ve sunum s�ras� bu a�amada belirlenir.

2) BSF’nin Sunumu: BSF’nin ö�retim parçalar�n�n genelleme-örnek-uygulama gibi çe�itli �ekillerde verilmesidir. Bu ö�retim parçalar�, de�i�ik �ekillerde ve formlarda sunulabilirler.

3) BSF’nin Ayr�_�m� (Isolation): BSF’nin aç�k bir �ekilde sunuldu�u a�amad�r. BSF’nin ö�retim parçalar�n�n belirlenmesi ve ayr��t�r�lmas� bu basamakta yap�l�r.

4) Ö�renci Kontrolü: Ö�rencinin kaç örnek çal��aca��n�n, ne zaman yard�m alaca��n�n ve hangi stratejileri kullanmas� gerekti�inin belirlendi�i a�amad�r (Merrill, 1987a). Ö�renciler bu basamakta, BSF’nin sunumuyla ilgili de�i�iklikler yapmaya yönlendirilebilirler. Ö�renciler, bir örne�i veya uygulamay� çal��t�ktan sonra genellemeye gidebilirler, genellemeyi çal��madan uygulamaya geçebilirler.

5) Genelli�in Sunumu: Bir kavram�n veya ilkenin ö�retiminin, sözel, algoritmik veya belle�e hitap edecek çe�itli �ekillerde yap�lmas� durumudur.

Bilginin Verili�i: Metnin önemli yerlerinin alt�n� çizme, koyu yazma, renklendirme ve konuyu göz al�c� �ekiller veya dikkat çeken gösterimler ile sunma bu duruma örnek olarak verilebilir. K�sacas�, ö�retimin de�i�ik sunum modlar�n�n kullan�larak yap�lmas� bu a�amada yer almaktad�r (Merrill, 1988).

7) E�leme: Kavramla ilgili, örnek olan - örnek olmayan ifadelerin mümkün oldu_u kadar ard���k olarak sunulmas� durumudur.

8) Sunum �ekli ve S�ras�: Ö�retilen kavramla ilgili örneklerin kolaydan zora do�ru s�ralanmas� ve birbirinden farkl� bir �ekilde verilmesi durumudur.

Ö�e Gösterim Teorisinin �lkeleri ve Örneklemeli Olarak Aç�klamas�…:

ÖGT’ nin bu özel ö�retim stratejileri ve taktikleri,matrissel bir gösterimle ifadelendirilmekte ve üç a�amal� bir formla sunulmaktad�r. Bunlar:

a)    �ki boyutlu performans-içerik s�n�flama sistemi

b)   Sunum formlar�(kavrama gücü formlar�)

c)    Sunum formlar�n�n s�n�flamas�yla olu�turulan çözümlerdir(formlar aras� ili�kiler)

a)     Performans -�çerik Matrisi (P/� Matrisi)

P/� matrisi, yaln�zca bili�sel sonuçlar için uygun olup, duyu�sal ve psiko-motor faktörler içermemektedir. P/� Matrisi iki oyutlu bir s�n�flama sunmaktad�r. Bunlar:

Ö�renci Performans� (örne�i hat�rlama remember instance), genelli�i hat�rlama remember generality), kullanma (use), bulma (find).)

Konu �çeri�i (olgu fact), kavram (concept), i�lem (procedure), ilke (principle) (Merrill, 1987a, Merrill, 1987b).

P/� matrisinin matrissel gösterimi Tablo 1 de verilmi�tir. Bu tabloya, bir koordinat ekseni olarak bak�labilir. P/� matrisinin, olgu, kavram, i�lem ve ilke bile�enleri apsis eksenini, örne�i hat�rlama, genelli�i hat�rlama, kullanma ve bulma bile�enleri de ordinat eksenini olu�turmaktad�r. P/� matrisinin bu yatay ve dikey bile�enleri aras�ndaki ili�kiler, koordinat ekseni üzerinde verilen bir noktan�n i�aretlenmesi �eklindedir. Örne�in, olgu-örne�i hat�rlama, kavram-kullanma ve ilke-use gibi. Ancak,

tablodan da görülece�i üzere (kesik çizgiler) a�a��da tan�m� verilecek olan olgu bile�eninin özelli�inden dolay�, olguörne�i/ genelli�i hat�rlama e�lemesi d���nda bir e�leme yapabilmek mümkün de�ildir. P/� matrisinin bile�enlerinin aç�klamas� ise a�a��da verilmi�tir :

Hat�rlama: Gagne’nin ö�renme ürünlerinden “sözel bilgilere” ve Bloom’un Taksonomisi’nin “bilgi” düzeyine kar��l�k gelmektedir (Merrill, 1987a). Bu düzey, çok çe�itli yollarla kazan�labilir ve bir çok temel amac� vard�r. Bu amaçlar, daha ileri ö�renmeler için “ön ko�ul ö�renme” olarak i� görmesi, günlük hayatta kullan�lan önemli pratikleri kapsamas� ve dü�ünme için bir araç olmas� olarak s�ralanabilir.

Genelleme: Bir tan�m�n, bir ilkenin ifade edilmesi durumu.

Örne�i Hat�rlama: Bir nesnenin, sembolün, olay�n veya i�lemin özel gösterimidir. Bu düzey, Gagne’nin ö�retme olaylar�ndan “davran��� ortaya ç�karma” a�amas�na kar��l�k gelmektedir.

Kullanma: Bir özel duruma, genelli�in uygulanmas�d�r. Bu a�ama, Gagne’nin ö�renme ürünlerinden “entelektüel beceriler” düzeyine kar��l�k gelmektedir.

Bulma: Yeni bir genelleme yapabilme düzeyidir. Bulma düzeyi, Gagne’nin “bili�sel stratejiler” düzeyine kar��l�k gelmektedir.

Olgu: Tarih, olay veya isimler aras�ndaki ili�kilerdir.

Kavram: Ortak karaktere sahip, sembol, olay ve nesneler kümesidir. Burada, kavram�n alt ve üst ili�kileri belirlenir ve kavram�n ay�rt edici özellikleri ortaya ç�kar�l�r.

��lem: Verilen aktiviteleri yapmak için yap�lan i�lem basamaklar�n�n her biri.

�lke: Bir i�lemdeki sebep-sonuç ili�kileridir. Bu a�amada, kavramlar aras�ndaki ba�lant�lar veya nedensel ili�kiler ortaya ç�kar�l�r. Bu düzeyde, �ekil kullan�m� ö�rencilerin ifadeleri daha iyi görmelerine imkan verir (Merrill, 1987a; Merrill, 1988; Merrill, 1994).

b) Sunum Formlar� (Kavrama Gücü Formlar�)

Bu formlar, I. ve II. sunum formlar� olmak üzere iki tanedir. I. form, içerik ve sunum modundan (aç�klay�c�, sorgulay�c�) olu�an iki boyutta belirlenir. I. form, birinci sunum formu (BSF) olarak isimlendirilir. BSF, Tablo 2 de gösterilmi�tir: Tablo 1 de gösterilen P/� Matrisinin her bir bile�eni, Tablo 2 deki BSF-formlar�yla birle�tirilerek, Performans-BSF Matris ve �çerik-BSF Matrisleri olu�turulur.

Performans-BSF Matris formunun gösterimi ise Tablo 3’te verilmi�tir:

Tablo 3’te belirtilen ifadelerin aç�klamas� a�a��dad�r:

AG: Aç�klay�c� Genelleme

Sör: Soru Örnekleri (farkl� tip)

Aör: Aç�klay�c� Örnekler

Y:Yeni (Daha önce kar��la��lmayan, yeni)

SG: Soru Genelleme

.D: De�i�ik �fade (Ba�ka bir �ekilde ifade etme)

b)     Formlar Aras� �li�kiler (FA�)

ÖGT’nin bu formu ise �imdiye kadar sunulan formlar aras�ndaki ili�kileri yeniden gözden geçirerek, ö�renci ba�ar�s�n�n artt�r�lmas�na yard�mc� olur. Bu formun matrissel gösterimi tablo 5 te verilmi�tir.

Tablo 5’te verilen ifadelerin aç�klamalar� ise a�a��dad�r:

Farkl�l�k: Farkl� ve de�i�ik tipte örnekler sunulmas�.

Zorluk S�ras�: Örneklerin zorluk s�ras�na göre sunulmas�.

Kar���k Sunum: Olgular�n (fact) kar���k bir �ekilde ve de�i�ik durumlarda sunulmas�.

Gecikmeme: Ö�rencilerin, olgular (fact) aras�ndaki ili�kiyi hemen görebilmesi.

Kodlama: Ö�rencilere, yeni bilgileri bir defada hat�rlatmak.

Ayr��t�rma: BSF Formu’nun aç�k bir �ekilde sunulmas�.

Ö�renci Kontrolü: Ö�rencinin kaç örnek çal��aca��n�n, ne zaman yard�m alaca��n�n

ve hangi stratejileri kullanabilece�inin belirlenmesi (Merrill, 1987a)

Ö�e Gösterim Teorsinin Bir Uygulamas� (Fonksiyon Kavram�n�n Ö�retimi)

ÖGT’nin, fonksiyon kavram�n�n ö�retimine uygulanabilmesi için a�a��da verilen program tasla��n�n haz�rlanmas� gerekir. Bunlar:

a) Fonksiyon kavram�n�n ö�retim amac�n�n belirlenmesi.

b) Fonksiyon kavram�n�n ö�retimi sonunda kazan�lacak beceri ve davran��lar�n

belirlenmesi

c) Fonksiyon kavram�n�n ö�retimiyle kazand�r�lacak bili�sel beceri ve davran��lara yönelik uygulama basama��

d) Fonksiyon kavram�n�n ö�retiminden önce ve sonra kazand�r�lmak istenen bili�sel

beceri ve davran��lar�n kazan�m düzeylerinin belirlenmesi için haz�rlanan testlerdir.

Fonksiyon kavram�n�n ö�retimine yönelik yukar�da dört madde alt�nda toplanan

yakla��m�n her bir maddesinin s�n�f ortam�nda uygulama biçimi a�a��da verilmi�tir:

Fonksiyon Kavram�n�n Ö�retim Amac�n�n Belirlenmesi

Fonksiyon kavram�, a�a��da belirtilen amaçlar do�rultusunda ö�retilmektedir

(MEB, 1992). Bunlar:

1) Fonksiyonu, özelliklerini ve çe�itlerini kavrayabilme (*).

2) Fonksiyonlar ve çe�itleri ile ilgili uygulamalar yapabilme.

3) ��lem ve özelliklerini kavrayabilme.

4) Fonksiyonlar kümesinde i�lemleri ve özellikleri kavrayabilme.

5) Fonksiyonlar kümesinde i�lem yapabilme.

c)     Fonksiyon Kavram�n�n Ö�retimi Sonunda Kazan�lacak Beceri ve Davran��lar�n Belirlenmesi

Ö�renciler, fonksiyon kavram�n�n ö�retimi sonunda MEB (1992) de belirtilen

amaçlar�n her birine yönelik hedef davran��lar� kazanacaklard�r.

d)     Fonksiyon Kavram�n�n Ö�retimiyle Kazand�r�lacak Bili�sel Beceri ve Davran��lara Yönelik Uygulama Basama��

Ö�rencilerin fonksiyon kavram�n�n ö�retimi sonunda kazanacaklar� bili�sel

beceriler yukar�da belirtilmi�ti. Uygulama basama��, fonksiyon kavram�n�n ö�retimi

için (*) basama��nda belirtilen amaca yönelik davran��lar�n kazan�m� ile s�n�rl�

tutulacakt�r.

Ö�rencilere, fonksiyon kavram�n�n ö�retiminde (*) basama��nda belirtilen amaç

alt�nda kazand�r�lacak davran��lar, P/� matrisinin hücreleriyle e�le�tirilerek a�a��da

verilmi�tir:

Amaç 1. Fonksiyonu, özelliklerini ve çe�itlerini kavrayabilme.

Davran��lar

1.Bir ba��nt�n�n fonksiyon olup olma��n� ay�rma (Kullanma-Kavram).

2. Fonksiyonun ne oldu�u sorulunca öyleme (Hat�rlama-Kavram).

3. Fonksiyonlar�n farkl� gösterimlerini öyleme (Hat�rlama-Kavram).

4. Fonksiyonun tan�m, de�er ve görüntü ümesini söyleme (Hat�rlama- kavram).

5. Birebir, örten ve içine fonksiyonlar�n�n ne olduklar� sorulunca söyleme (Hat�rlama-Kavram) ve birbirlerine göre farkl�l�klar�n� ay�rma (Bulma-Kavram).

6. Sonsuz kümeyi söyleme (Hat�rlama-Kavram).

7. �ki kümenin denkli�ini söyleme (Hat�rlama-Kavram).

8. Özde�lik, sabit ve s�f�r fonksiyonun ne olduklar� sorulunca söyleme (Hat�rlama-Kavram).

Yukar�da verilen davran��lar, P/� matrisinin genellikle hat�rlama-kavram, kullanma-kavram ve bulma-kavram hücreleriyle e�le�tirilmektedir. Fonksiyon kavram�n�n ö�retimi sonucunda, ö�rencilere kazand�r�lacak yukar�da belirtilen sekiz

davran��� gerçekle�tirmeye yönelik örnekler, iki-boyutlu bir �ekilde a�a��da sunulmu�tur:

* Hat�rlama-Olgu

1) Matematiksel bir ifadede bir ba��nt�y� gösteren sembolü yaz�n�z?

2) Matematiksel bir ifadede bir fonksiyon genellikle hangi sembollerle gösterilir?

* Hat�rlama- Kavram

1) Ba��nt�n�n tan�m�n� yap�n�z?

2) Fonksiyonun tan�m�n� yap�n�z?

3) Fonksiyonun çe�itlerini yaz�n�z?

4) Sonsuz kümeyi tan�mlay�n�z?

* Kullanma- Kavram

1) A�a��daki ba��nt�lardan hangisi/hangileri bir fonksiyondur? (Burada, fonksiyon olan/fonksiyon olmayan ba��nt�lar yaz�larak ö�rencilerin-fonksiyon ile ba��nt� aras�ndaki ili�kiyi görmeleri sa�lan�r).

2) A�a��daki fonksiyonlardan hangisi birebirdir?

3) A�a��daki fonksiyonlardan hangileri denktir?

* Bulma-Kavram

1) A�a��daki fonksiyonlardan, birebir,örten, sabit ve birim fonksiyonlar� ayr� ayr� grupland�r�n�z?

2) Venn �emas� ile verilen fonksiyonlar�n tan�m ve görüntü kümelerini belirleyiniz?

* Hat�rlama - ��lem

1) f : R → R , f (x) = x ba��nt�s� bir fonksiyon mudur? Hangi durumda bir fonksiyon tan�mlar?

2) Fonksiyonun tan�m�n� ö�renmeden önce bilinmesi gerekli olan ön bilgiler nelerdir?

* Kullanma-��lem

1) Günlük hayattan fonksiyon tan�m�na uyan bir örnek veriniz?

2) Fonksiyon kavram�n� nerede kullanabilirsiniz?

* Bulma-��lem

1) Tan�m kümesinden girilen her say�ya kar��l�k, de�er kümesinden bir say� kar��l�k getirecek bir fonksiyon makinesi in�a ediniz?

2) Fonksiyonun çe�itlerini gösterecek bir aktivite geli�tiriniz?

* Hat�rlama-�lke

1) Bir ba��nt� hangi özelliklere sahipse bir fonksiyon tan�mlar?

2) Birim fonksiyonun özelli�ini yaz�n�z?

* Kullanma-�lke

1) De�er kümesinde bo�ta eleman kal�rsa ne olur?

2) Tan�m kümesindeki iki farkl� eleman de�er kümesindeki bir eleman ile e�lenirse ne olur?

* Bulma- �lke

1) Bulu� yoluyla ö�retim stratejisinin fonksiyon kavram�n�n ö�retimi (1.amaç için) üzerindeki etkisini ara�t�r�n�z. Bulgular�n�z� rapor ediniz.

2) S�n�f arkada�lar�n�z�n fonksiyon kavram�na yönelik (1. amaç için)

hatalar�n� belirleyecek bir test geli�tirip, uygulay�n�z. Bulgular�n�z� raporla�t�r�n�z.

3) Fonksiyon kavram�n�n ö�retimine yönelik bir model öneriniz?

d) Fonksiyon Kavram�n�n Ö�retiminden Önce ve Sonra Kazand�r�lmak �stenen Bili�sel Beceri ve Davran��lar�n Kazan�m Düzeylerinin Belirlenmesi için Haz�rlanan Testler

Bu a�amada, ö�rencilerin bili�sel becerilerinin ortaya ç�kar�lmas� ve ö�retim sonunda bili�sel yönden olabilecek de�i�ikliklerin belirlenmesi için a�a��daki testler haz�rlan�r:

1)Ö�rencilerin fonksiyon kavram�n�n ö�reniminde yapt�klar� hata ve yanl�� anlamalar� belirlemeye yönelik bir test.

2) Ö�rencilerin fonksiyon kavram�n�n ö�retiminin sonunda kazand�klar� bili�sel davran��lar� belirlemeye yönelik olarak geli�tirilen bir test.

Yukar�da iki boyutlu bir �ekilde gösterilen ö�retim bile�enlerinin, matrissel formda gösterimi ise a�a��da tablo 6 da verilmi�tir:

KAYNAKLAR

www.tebd.gazi.edu.tr/arsiv/2003_cilt1/sayi_3/355-361.

www.kefad.gazi.edu.tr/2004.2/287-297

egitimdergi.pamukkale.edu.tr/makale/say�14/15

http://www.nwlink.com/~Donclark/hrd/learning/development.html