B�L��SEL ESNEKL�K KURAMI (COGN�T�VE FLEX�B�L�TY THEORY)

Kuram�n Genel Tan�t�m�

   �yi yap�land�r�lmam�� alanlarda, anlaml� bilgi edinilmesini ve bu bilgilerin farkl� durumlara transfer edilmesini amaçlamaktad�r. �yi yap�land�r�lmam�� bilgi alanlar�n�n iki temel özelli�i bulunmaktad�r: (1) bilginin uygulanmas� gereken durumlar�n karma��k olmas� ve birçok geni� kavramsal yap�lar�n e�zamanl� etkile�imlerini gerektirmesi ve (2) bu durumlar�n benzerlikleri olsa bile birbirlerinden farkl�, k�sacas� düzensiz olmalar�d�r.

 Spiro ve arkada�lar�na (1992) göre ö�renmenin amac�, ö�renciyi uzman seviyesine ç�karmakt�r. Bunun gerçekle�tirilebilmesi ise ancak farkl� bak�� aç�lar�n�n ö�rencilere gösterilmesi ile mümkündür. Bu amaçlar�n gerçekle�tirilmesinde ise

Spiro ve arkada�lar� taraf�ndan ‘Rasgele eri�imli ö�retim’ olarak adland�r�lan hiper metin, kullan�labilecek basl�ca ortamd�r.

 Spiro ve Jehng (1990) hiper metni, do�rusal olmayan �ekilde okunan ve çe�itli �ekillerde düzenlenebilen bilgisayar temelli metin olarak tan�mlamaktad�r. Hiper metin; metin, dura�an grafik, resim, çizim veya tablolar� içeren dü�üm ve bu dü�ümlerin birbirine ba�lanmas�n� sa�layan ba�lant�lar�n (link) bir arada kullan�lmas� ile bir alana ait bilgi yap�s�n� ve bu yap�da yer alan ili�kilerin gösterilmesini sa�lamaktad�r (Tolhurst, 1995; De Vries ve De Jong, 1999). Bu ortamda ö�renci, kendi ilgi ve ihtiyac�na göre istedi�i bilgiyi seçebilmekte ve ula�abilmektedir. ��te hiper metinin bu do�rusal olmayan yap�s� nedeni ile ö�renciler materyali farkl� bak�� aç�lardan görebilmekte ve kendi ö�renmelerinin kontrolünü ele alabilmektedirler. (Dede ve Lewis, 1995; Altun, 2000; Kommers, 2002). Böylece bu ortam, esnek yap�s� ile iyi yap�land�r�lmam�� alanlarda farkl� yollardan, farkl� görevlerle ö�rencilerin kendi yap�land�rd�klar� bilgiye ulasmalar�n�, di�er bir deyi�le çapraz bir mimari (crisscross landscape) sa�lamaktad�r. Altun’un (2002) da belirtti�i gibi bu çapraz mimari ile hiper metinde ö�renciler, istedikleri bilgilere istedikleri anda ve yoldan tekrar ula�abilmekte ve do�rusal olmayan bir �ekilde bu bilgileri ve kavramlar� görebilmektedirler.

Kuram�n Kapsam�/Uygulamas�:

Bu kuram özellikle interaktif teknolojiler için destek sa�lamaktad�r.(yard�ml� metin). �yi yap�land�r�lmam�� alanlara örnek olarak; t�p, tarih, edebiyat, hukuk, biyoloji, ve ö�retmen e�itimi verilebilir (Spiro vedigerleri, 1992).

Kuram�n Örne�i

Bu ortamlara örnek olarak KANE, ‘Florida Thematic Unit’, CardioWorld Explorer, STEP projesi verilebilir. (Boger-Mehall, 1997; Spiro ve digerleri, 1992).

 Kuram�n �lkeleri

1. Ö�renme etkinlikleri, içeri�in farkl� gösterimlerini sa�lamal�d�r: Ayn� materyalin içeri�inin farkl� �ekillerde düzenlenerek farkl� amaçlar için ö�rencinin konunun farkl� noktalar�n� görebilmesi amac�yla incelenmesidir.

2. Ö�retim materyalleri içerik alan�n a��r� basitle�tirilmesini

(oversimplifiying) engellemeli ve ba�lama ba�l� bilgi sa�lamal�d�r: Bir alana ait karma��k ve düzensiz kavramlar�n do�al yap�s�n� ö�renciye göstermek yerine bunlar� basitle�tirerek göstermek, sonradan de�i�tirilmesi zor olan yanl�� kavramsalla�t�rmalara neden olmaktad�r. Bunu engellemek için bili�sel esneklik kuram�, kavramlar aras� ili�kilerin vurgulanmas� ve bu ili�kilerin gerçek hayatta ö�rencinin kar��la�abilece�i problemler dü�ünülerek, farkl� �ekillerde gösterilmesi gerekti�ini belirtmektedir.

3. Ö�retim örnek olay temelli olmal� ve bilginin yap�land�r�lmas� üzerinde durmal�d�r: �yi yap�land�r�lmam�� bilgi alanlar�nda ö�rencilerin ileri seviyede bilgi edinimlerinin sa�lanmas� ve edindikleri bu bilgilerin farkl� durumlara transfer edebilmeleri için örnek olaylar kullan�lmaktad�r

4. Bilgi kaynaklar� birbirlerinden ayr� olmamal� aksine birbiri ile yüksek derecede ba�lant�l� olmal�d�r: Ö�rencilerin örnek olaylar ile çal���rken veya problemlere çözüm getirmeye çal���rken istedikleri bilgiye an�nda ula�abilmeleri ve ilgili bilgilerin bir arada olmas� gerekmektedir. Bu da ancak uygun bir ortam�n seçilmesi ile mümkün olmaktad�r.

Kaynaklar

http://tip.psychology.org/spiro.html

Türk E�itim Bilimleri Dergisi �. Karadeniz.