Dünya Tiyatrolar Günü - (Dünya Tiyatrolar Günü Belirli Gün ve Haftalar )

DÜNYA T�YATROLAR GÜNÜ

( 27  Mart )

Uluslararas� Tiyatro Enstitüsü 1948 y�l�nda kuruldu. Bu enstitü 1961 y�l�nda ald��� bir kararla 27 Mart gününü Dünya Tiyatrolar Günü olarak kabul etti. Her y�l enstitüye üye ülkelerde 27 Mart günü Tiyatro Bayram� olarak kutlan�r.

27 Mart günü her ülkenin sanat ve tiyatro adamlar�nca haz�rlanan bir bildiri, sahnelerde okunur. Tiyatrolar o gece halka paras�z gösteriler düzen­ler. Tiyatroyu halka sevdirmeye çal���rlar.

Ülkemizde tiyatro ile ilgili ilk ulusal bildiriyi, ya�am�n� Türk tiyatrosuna içtenlikle adam�� olan Muhsin Ertu�rul yazd�.

Dünyada ilk tiyatro olay�n�n nerede, nas�l ba�lad��� kesinlikle bilinmi­yor, Ara�t�rmac�lar; tiyatronun ilkel insanlar�n av dönü�ü vurduklar� av�n çevresinde sevinç ve heyecan sesleri ç�kararak dans etmelerinden do�du�unu anlat�rlar. Daha sonralar� topluluk halinde ya�amaya ba�layan insanlar y�l�n belirli günlerinde, belirli bir yerde toplanmaya ba�lad�lar. Bu toplant�da içlerinden bir ki�i yüksekçe bir yere ç�karak güldürücü öyküler anlat�r, taklitler yapar, �ark�lar söylerdi. Bu tür oyunlar zamanla �enlikler gelene�ini olu�turdu. Bir süre sonra tiyatroda ki�iler ikiye, üçe ç�kt�. Daha canl�, daha ilgi çeki­ci konular bulundu. Böylece oyunlar, sanat niteli�ine kavu�tu. Tiyatro da meslek haline geldi.

Tiyatro ya�am�n bir parças�d�r. Konusu bak�m�ndan harekete, konu�maya, bazen de müzi�e yer verilir. Bu nedenle tiyatro güzel sanatlar�n en ilgi çekici kollar�ndan biridir.

Tiyatroda oynayanla izleyen aras�nda yak�n, s�cak bir ileti�im vard�r. �lk ça�larda oyunun yaz�l� metni yoktu. Yeteneklerine güvenen oyuncular ortaya ç�k�p bir çe�it tuluat yaparlard�. Tuluat; oyuncular�n o anda düzenle­dikleri hareketleri, tasarlad�klar� sözleri söylemeleridir. Tuluat, sahnesiz ve metinsiz bir tiyatro oyunudur.

Yaz�l� tiyatro yap�tlar� çok sonra ortaya ç�kt�. Bir süre tiyatro sözsüz oynand�. Oyuncular olaylar�, el, kol, gövde, bacak ya da yüz hareketleriyle anlat�rlard�. Bu sözsüz tiyatroya pandomima denir.

Bizde tiyatro olgusu; çok eskilere dayanan orta oyunu ile onun gölge oyunu biçiminden ba�lar. Gölge oyunu arkadan ���kland�r�lan beyaz bir perde üzerine belli tipteki kuklalar�n hareket ettirilmesi ve konu�turulmas� ile yans�yan Karagöz oyunlar�d�r.

Bugün köylerimizde, çok eski geleneklerden kalma bir al��kanl�kla tiyatroya çok benzeyen e�lenceler düzenlenmektedir. Buna oyun ç�karma denir.

Tiyatro oyunculu�u özel e�itimi gerektiren bir meslektir. Tiyatro ö�re­timi konservatuar denilen okulda yap�l�r.

Tiyatro; yazarlar�n dram, komedi, trajedi türünde yazd�klar� eserlerin sahnede oynanmas� sanat�d�r. Tiyatro gösteri sanat� olarak tan�mlan�r. Belli ba�l� türleri �unlard�r:

Komedi  : Oyunlar�n, insanlar�n, durumlar�n gülünç yönlerini gösteren bir tiyatro yap�t�d�r. Komedinin belli ba�l� türleri �unlard�r :

a) Vodvil, hareketli, e�lenceli bir konuya dayanan, içinde �ark�lar bulunan hafif güldürüdür.

b) Fars, olaylar�n a��r� abart�ld���, taklitlerin s�k s�k tekrar edildi�i bir komedi türüdür.

Trajedi : Konusunu tarih, ya da efsanelerden alan ac�kl� sahne yap�t�­d�r.    .

Dram     : Ya�am�m�zda var olan umudu, sevinci, ac�y�, bir arada sunan tiyatro oyunudur. Dram �iir ve düz yaz� ile yaz�labilir.

Tiyatrolar; devlet tiyatrolar�, halk tiyatrolar�, bulvar tiyatrolar�, aç�k hava tiyatrolar� ve �ehir tiyatrolar� gibi isimlerle an�l�r.

Tiyatro ya�am�n bir parças�d�r. Ya�am� sergiler. Ya�ama sevincini yarat�r. Geçmi�i, günümüzü, gelece�i anlamam�za yard�mc� olur. Tiyatro; Sorunlar�m�za ���k tutar. Tiyatro, insanlar aras�nda halk�n içinden do�mu� bir sanatt�r. Tiyatro hep iyiden, güzelden ho�tan yana olmu�tur.

Tiyatro insanlar� e�itir. E�itirken dü�ündürür. Tiyatro insanlara bera­ber gülmek, beraber a�lamak, beraber dü�ünmek gibi insanca duygular a��lar.

T�YATRO

Tiyatro gününde yazarlar�m�zdan Haldun

Taner'in yay�nlad��� ulusal bildiri.

Her gece saat dokuz'da dünyan�n dört bir buca��nda binlerce perde aç�l�yor.

Her gece saat dokuz'da milyonlarca insan ���kland�r�lm�� bir sahneden kendi dünyas�n�n, kendi sorunlar�n�n yo�unla�t�r�lm�� bir kesitini ilgi ile izli­yor. Oyalan�yor; e�leniyor, heyecanlan�yor, dü�ünüyor, bilinçleniyor. Her günkü sürgit ya�am�n�n ak��� içinde tam fark edemedi�i, ya da edip de unuttu�u baz� ana sorunlar� yeni bir gözlükle görmeye ba�l�yor.

Tiyatrolar insanlara «Ko�un, bana gelin, size ilginç bir �eyler göstere­ce�im» derler. «Gelin, beni izleyin memnun kalacaks�n�z» derler.

Bu al��kanl�k yüzy�llard�r sürüp gidiyor.

Çünkü; tiyatroda etli canl� oyunculardan, etli canl� seyircilere ve sonra yine o etli canl� seyircilerden etli canl� oyunculara geçen kar��l�kl� bir elekt­rik al��veri�i vard�r ki, bu ayn� çat� alt�nda ayn� anda birbirini tamamlama ve kar��l�kl� etkileme olay� tiyatroya benzersiz bir toplumsal ya�ant� niteli�i kazand�r�r.

�nsano�lu do�a kar��s�ndaki korkular�ndan ba�layarak yüzy�llar boyunca ac�lar�n�, sevinçlerini, ihtiraslar�n�, dü�üncelerini, dü�lerini, özlem­lerini, ta�lamalar�n�, dünya görü�lerini, sava��mlar�n�, her �eyini somutla�t�r�p dile getirmi�tir.

Tiyatronun bunca yüzy�llard�r varolu�u bo�una de�ildir, tiyatro, insan mayas�n�n kopmaz bir ö�esi, insandan ayr� dü�ünülemez bir gereksinmesidir. Do�ada i�levini bitiren her �eyin varl���n� sürdürebildi�i görülmemi�tir. Tiyatro sürüyorsa, sürecekse her devirde bir i�levi oldu�undand�r.

«Tiyatro, iki kalas bir hevestir» sözü bo�una söylenmemi�... Tiyatronun mitolojik piri say�lan Dionisos'tan gelme bir co�kusu vard�r. Bu co�ku olmadan tiyatro çekici olamaz.

Her gece saat dokuz'da dünyan�n dört buca��nda tiyatrocular ne oynar­larsa oynas�nlar sahneden salona bu co�kuyu, bu gençli�i, bu gücü, bu sa�l�kl� havay� estirirler.

Her gece saat dokuz'da on binlerce perde dünya durdukça aç�ls�n, dursun.

Tiyatro olmasa, insano�lu çok eksik, çok güdük kal�rd�.

Haldun TANER

KONU�MA

Sevgili Arkada�lar!

1948 y�l�nda kurulan Uluslararas� Tiyatro Enstitüsü, 1961 y�l�nda ald��� bir kararla 27 Mart gününü Dünya Tiyatrolar Günü olarak kabul etti. Bu enstitüye üye ülkeler, her 27 Mart gününü Tiyatro Bayram� olarak kutlamaktad�r.

Tiyatrolar Gününde, tiyatroyu halka sevdirmek için etkinlikler yap�l�r. Hayat�n bir parças� ve güzel sanatlar�n en ilgi çekici kollar�ndan biri olan tiyatro da, harekete, konu�maya ve bazen de müzi�e yer verilir. �lk ça�larda tiyatro, yaz�l� bir metin olmadan oynan�rd�. Yetene�ine güvenen oyuncular sahnede istedikleri gibi konu�urlard�.

Bizim kültürümüzde tiyatroyu; orta oyunu, gölge oyunu, köy seyirlik oyunlar�, meddahl�k, dansl� ve taklidi oyunlar �eklinde görürüz. Gölge oyununda, arkadan ���kland�r�lan beyaz bir perde vard�r. Karagöz ve ba�ka tipteki kuklalar bu perdenin üzerinde oynat�l�p konu�turulur. Güzel hikayeler anlatarak halk� e�lendiren ki�ilere Meddah denir. Köylerimizde hâlâ, oyun ç�karma ad�yla seyirlik oyunlar düzenlenmektedir.

�nsan hayat� içinde var olan umudun, ac�n�n ve sevincin, hep birlikte verildi�i oyunlara dram diyoruz. Komedi, insan hayat� içindeki komik ve gülünç �eylerin oyunla�t�r�lmas�d�r. Konular�n� tarih ve efsanelerden alan ac�kl� sahne oyunlar�na ise, trajedi diyoruz.

Tiyatro e�itimi, konservatuar denilen okullarda verilir. �nsanlar� e�iten, e�lendiren tiyatro, ayn� zamanda dü�ündürür de. Bir arada ya�ayan insanlar�n birlikte güldü�ü, birlikte a�lad��� ve hep birlikte dü�ündü�ü tiyatro salonlar�, insanca duygular�n da ö�renildi�i yerlerdir.

Sözlerimi, ünlü tiyatro yazar�m�z Haldun Taner’in bir cümlesi ile bitiriyorum:

Tiyatro olmasayd�, insano�lu çok eksik, çok güdük kal�rd�.

GÜZEL SÖZLER

·        Tiyatro, toplum kültürünün aynas�d�r.

·        Tiyatro, gönüller aras�nda ba� kurar.

·        Tiyatro, kalp perdesini açan bir sanatt�r.

·        Tiyatro, adam� insan eden sanatt�r.

·        Tiyatrosu olan bir ülkede kötülükler, çirkinlikler, yanl��l�klar sürüp gitmez.

·        Tiyatrosuz bir toplum yeni do�mu� bir çocuk say�l�r.