İstenmeyen Davranışlarla Başetme Yolları

İSTENMEYEN DAVRANIŞLARLA BAŞETME YÖNTEMLERİ

İSTENMEYEN DAVRANIŞ

Okullarda eğitsel çabaları engelleyen her tür davranış istenmeyen davranış olarak adlandırılır.

İstenmeyen Davranışlar İçin Ölçütler

Ø  Davranışın, öğrencinin kendisinin yada sınıftaki arkadaşlarının öğrenmesini engellemesi

Ø  Davranışın, öğrencinin yada arkadaşlarının güvenliğini tehlikeye sokması

Ø  Davranışın, okulun araç ve gereçlerine yada arkadaşlarının eşyalarına zarar vermesi

Ø  Davranışın öğrencinin diğer öğrencilerle toplumsallaşmasını engellemesi olarak düşünülmektedir.

Sınıf Ortamında İstenmeyen Davranışlar Nelerdir?

•      BİREYSEL DAVRANIŞLAR

•      ARKADAŞLARINA DÖNÜK DAVRANIŞLAR

•      ÖĞRETMENE DÖNÜK DAVRANIŞLAR

    Bireysel  Davranışlar

•      Derse geç kalma

•      Derse dikkatini vermeme

•      Söz almadan konuşma / çok konuşma

•      Sözle veya sözsüz olarak gürültü yapmak

•      Çalışmamak

•      Sıralarda oturmamak

•      Kişisel temizliğine dikkat etmemek

Arkadaşlarına Dönük İstenmeyen Davranışlar

•      Arkadaşlarını öğretmene şikayet etmek

•      Arkadaşlarına lakap takmak

•      Derste diğer arkadaşlarını rahatsız etmek

•      Başkalarının eşyalarını izinsiz almak

•      Arkadaşlarıyla sağlıklı bir iletişim kuramamak

Öğretmene Dönük İstenmeyen Davranışlar

•      Verilen görevi yapmamak

•      Verilen ev ödevini yapmamak

•      Öğretmenine karşı gelmek

•      Öğretmenini ailesine şikayet etmek

İstenmeyen Davranışlarla Baş etme Yöntemleri

Öğretmen öğrencilerinde görmek istediği davranışlar için model olmalıdır

•      Öğretmen bütün öğrencilerine sorumluluk vermelidir.

•      İstenmeyen davranışların ortadan kaldırılmasında bireysel ilgilenme önemli bir çalışmadır. Öğretmen bireysel görüşmeler konusunda istekli ve yaratıcı olmalıdır.

Sorunlu öğrenciye yardım etmenin yolları

1. Edilgin Dinleme

Sessizlik(edilgin dinleme) öğrenciye gerçekten kabül edildiğini duyumsatan ve sizinle daha fazla paylaşması için onu yüreklendiren çok güçlü bir sözsüz iletidir.

    2.Kabül Edildiğini Gösteren Tepkiler

“Hı-hı,  evet, anlıyorum gibi sözlü belirtiler yada davranışlar ona karşı ilgili olduğumuzu ve dikkat ettiğimizi gösterir.

•      Öğrencinin istenen davranışı gösterebilmesinin bir koşulu da tutarlılıktır.

•      İstenen davranışı sürekli gösterebilmenin bir koşuluda kişinin değil, davranışın değerlendirilmesidir.

“Yaptığın iş güzel olmuş, arkadaşın yerine otururken kalkıp ona yer vermen güzel bir davranış” gibi…

Öğrencilerde olumsuz davranışı azaltıp olumlu davranışı geliştirme sürecinde öğretmen şunları yapabilir:

•      Öğrencilerine karşı her zaman olumlu ifadeler kullanmalıdır.

•      Fiziksel görünümüne kıyafetine dikkat etmelidir.

•      Beden dilini etkili kullanmalıdır.

•      Öğrenci etkinliklerine olumlu yaklaşmalıdır.

İstenmeyen Davranışa Karşı Eylemler

Sorun davranışı gözardı etme: Görmezden gelinilecek davranışların ortak özelliği spontane olarak yapılmaları ve dikkatsizlik sonucu ortaya çıkmalarıdır.

Gözardı etme şu durumlarda yararlıdır:

•      Davranışın ciddi etkileri olmadığında

•      Sorun davranış ders boyunca birkaç kez tekrarlanmadığında.

           Çevre Koşullarının değiştirmek

•      Etkinliği değiştirmek

•      Sınıf düzenini değiştirmek

•      Dikkat dağıtıcıları kaldırmak

•      Mizah yada komiklik yapmak

Ilımlı Kontrol Tepkilerini kullanmak

•      Uyarma

Sözel uyarılarda öğretmen öğrenciye neyi yapmaması gerektiğini değil, neyi yapması gerektiğini söylemesi  gerekir.

Dersde uyarıldığı halde davranışlarında yeterli değişiklik göstermeyen bir öğrenci ile özel olarak konuşulmalıdır.

•      Dikkat Çekme

Öğrenci kendisi veya arkadaşları olumlu davrandığında ilgi çekmiyorsa bir süre sonra olumsuz davranışın dikkat çektiğini öğrenir.

Zamanında davranışının yanlış olduğu konusunda dönüt alamayan öğrenci onaylandığı ve hoşgörüldüğü yargısına kapılabilir.

•      Dokunma

•      Yaklaşma

İstenmeyen davranışı söndürmede örneğin sıraya vuran bir öğrenciye doğrudan tepki göstermek yerine yanındaki arkadaşının dersi dikkatli dinlemesinden dolayı övmek biçiminde elimine edilebilir

Öğrenciye Not Yazma

•      Öğrencinin hangi davranışının olumsuz olduğu bu davranışın kendisine arkadaşlarına ve öğretmenine nasıl zarar verdiği ve doğru davranışın ne olduğu yazılır.

Soru Sorma

•      Önce öğrencinin ismi söylenir.Öğrencinin dikkati çekildikten sonra soru yöneltilirse soruyu yanıtlayarak öğrenmeye karşı güdülenebilir.

•      Sınıf kurallarını hatırlatma

•      Ben iletisi gönderme: Örneğin “Ayağa kalkma “ demek yerine,”Ayağa kalkınca  dikkatim dağılıyor ve rahatsız oluyorum” demek daha etkili olabilir.

•      Doğru davranışı ve olumlu sonucu belirtme.

•      Okul yönetimi ve ve rehberlik servisi ile ilişki kurma

Ödül ve ceza sistemini kurma

Ceza

o      Doğal Sonuçlar

o      Mantıksal Sonuçlar

o      Davranış Cezası

Doğal Sonuçlar

İstenmeyen davranışlarında öğrenciye müdahale edilmeyerek davranışın olumsuz sonucunu yaşayarak görmesine ve hatasının kendisinin anlamasına izin verilebilir.

Davranış Cezası

Olumlu bir durumun ortamdan çekilmesi

Mantıksal Sonuçlar

Olumsuz davranışın mantıksal sonuçlarla cezalandırılması.Örneğin top oynarken okulun eşyasına zarar verme mantıksak sonuç olarak bir hafta boyunca top oynamalarına izin vermemeyi gerektirir.

Sözleşme

•      Sınıfta öğrenciler grup olarak olumsuz davranış gösteriyorsa öğretmenin sınıfla anlaşması gerekir.Böyle bir durumda öğretmen, öğrenciler belli bir süre olumlu bir davranış sergilerse onları okul yönetimi ile anlaşarak sinemaya, tiyatroya götürebilir, bilgisayarda bir süre oyun oynamalarına izin verebilir.

Ayrıca

•      Araştırmalar sınıfı görsel olarak tarayıp öğrenciyle kurulan göz kontağının öğrenciyle bireysel olarak ilgilenmek kadar etkili olduğunun gösteriyor.

•      Tekrarlanan ikazlar öğrenciyle olan ilişkilerinde tartışmaya girmelerine engel olmuştur.”Seni anlıyorum fakat… “ şeklinde kuralı tekrarlamak gerekir.

Öğrencilerin İstenmeyen Davranışlarında Öğretmene Öneriler

1)      İstenmeyen davranışı ortadan kaldırmak öncelikle sorunun doğru anlamayı gerektirir.

2)      Davranış sorunları gösteren öğrencilerinize kendileri hakkında düşüncelerinizi, düzenli bir iletişim örüntüsü içinde ileterek davranışlarının yönlendirmeleri için gerekli dönütleri sağlayın.

3)      Sorunlu davranışın karşısında güvenli, hoşgörülü, ve kararlı bir tutum gösterin.

4)      Öğrencilerinizin tepkilerini bastırmak yerine anlamayı seçin.

5)      Öğrencilerinizle ders dışı zamanlarda da birlikte olmak için uygun fırsatlar yaratın.

Asla Yapmamız Gereken Şeyler

1. Fiziksel ceza kullanmak
2. Kişisel olmak
3. İğneleyici aşağılayıcı sözler kullanmak
4. Sakinliğimizi kaybetmek
5. Tehditte bulunmak
6. Tutarsız olmak
7. İşleri uzatmak
8. Tüm sınıfı cezalandırmak

Gerçeklik Terapisi

W. Glasser tarafından geliştirilen gerçekleştirilen gerçeklik terapisi yaklaşımı, bireyin sosyal sorumluluk içinde, gerçekçi biçimde ihtiyaçlarının karşılanması ve sosyal  bağımlılık üzerine odaklanmaktadır.Gerçeklik terapisi görüşüne göre bireylerin sorunları sevilme değer verilme, ihtiyaçlarının karşılanamamasından kaynaklanmaktadır.Sınıfta gerçeklik terapisinde temel strateji, öğrenci ile iletişim kurmak  ve ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olmaktır.

Glasser’in davranış değiştirme amacıyla önerdiği en önemli teknik problem çözme yaklaşımıdır.

1. Aşama: Öğrenci öğretmenine güvenmeli onunla sorunun paylaşmaya hazır olmalıdır.
2. Aşama:Öğrenciden yaptığı davranışı tanımlaması gerekir.
3. Aşama :Öğrencinin yaptığı davranışı değerlendirmesi istenir.
4. Aşama:Öğrenciyle birlikte bir davranış değiştirme planı yapılır.
5. Aşama: Öğretmen ve öğrencinin planın uygulanmasında üstüne düşen görevleri söylerler.
6. Aşama:Öğretmen ders içinde öğrenciyi gözlemeli planı uyguluyorsa pekiştireçler vermeli
7. Aşama:Gerekirse yeni bir plan üretilmelidir.

Kabül Etme Olgunluğunda bulunabilmek

•      Tanrım

Bana,

Değiştirebileceğim şeyleri kabül etmem için huzur,

Değiştirebileceklerim için yüreklilik,

İkisini birbirinden ayırabilmem için akıl ver.

Sınıfta Sorunlu ve Özel Öğrencilerin Yönetimi

Sınıf yönetiminde öğretmen, farklı özellikleri ve farklı ihtiyaçları olan öğrencilerin hepsine hitap etmek durumundadır.Bu farklı özellikteki öğrenciler; başarısız, hiperaktif, dikkatini toplayamayan, görme yada işitme özürlü veya üstün zekaya sahip birçok grupları oluşturabilirler.

Okul Başarısızlığı olan Çocuklar

Okul başarısı dar anlamda okuldaki derslerden alınan notların değerlendirilmesi ve bu notların belli bir ortalamanın üstünde olması anlamına gelir.Okul başarısızlığı ise öğrencinin sahip olduğu zihinsel kapasiteden daha düşük düzeyde aldığı notlarla asıl kapasitesi arasında bir farklılığın bulunması olarak tanımlanabilir.Bunun yanında sınav sonuçları başarının tek göstergesi değildir.

Okul Başarısızlığının Nedenleri

n  Kişisel faktörler içinde, bireylerin kaygı düzeyleri, benlik saygısı, zeka düzeyleri, dikkat etme ve dikkat dağınıklığı, duygusal faktörler, kişisel özellikler yer almaktadır.

n  Aileyle ilgili faktörler, kardeşlerle ilişkiler, yetiştirilme özellikleri, cinsiyet faktörü, sosyoekonomik faktörler aile içi ilişkiler biçiminde sıralanmaktadır.

n  Arkadaş grubuyla ilgili faktörler içinde, arkadaşlarla olan ilişkiler,

n  Okul ve öğretmenle ile ilgili faktörlerin içinde, öğretmenin yeterlilikleri, beklentileri, sınıf yönetimi, okulun sosyal ve psikolojik yapısı, sınıf düzeyi, öğrenci özellikleri, toplumun eğitime yönelik tutumları, okulun fiziksel yapısı ve benzerleri yer almaktadır.

Başarısız  Öğrencilerin Genel Özellikleri

n  Başarısız öğrenciler, kendilerini tam olarak değerlendiremezler.Bu yüzden amaçlarını da iyi belirleyemezler.Zamanı da iyi kullanamazlar.

n  Başarısızlık kaygı düzeyinin yüksek olmasına bağlı olarak ortaya çıkar.

n  Başarısız öğrencilerin çalışma alışkanlıklarının, düzenli çaba, ciddiyet gibi yönlerden yetersiz olduğu; yeterince dinleme ve gözleme yeteneğine sahip olmadıkları söylenebilir.

n  Başarısız olan öğrenciler, aşırı hareketli ve dersle ilgili konular üzerinde dikkatlerini toplayamayan, zamanlarının önemli konular yerine ayrıntılar üzerinde harcayan kişilerdir.

n  Başarısız öğrenciler başarılı öğrenciler gibi öğretmenin otoritesini kolayca kabüllenme konusunda güçlükler yaşarlar.

n  Başarısız öğrencilerle başarılı öğrencilerin zeka düzeyleri arasında belirgin farklar olduğu söylenemez.

Okul Başarısızlığıyla Başa Çıkma Yolları

n  Psikolojik nedenlerden kaynaklanan başarısızlığın tedavisi için aile danışmanlığa ihtiyaç vardır.

n  Aileler, çocuğun okula uyumunu büyük ölçüde etkileyebilir. Okul ve aile bir ayna gibi birbirlerini yansıtır.Bu problemlerin önüne geçmek için aile eğitim programları kullanılarak başarıyla ilgili problemlerin yaşanması önlenebilir.

n  Okulda öğretmen ve öğrenci grupları tarafından, akademik yarışmaya, ders konuları üzerinde derinleşmeye önem verilmesinin öğrencilerin başarı düzeylerinin arttırdığı belirlenmiştir.

n  Kişisel özellikler bağlı gelişen problemlerin çözümünde aile ve öğretmen tarafından çocuğa küçük adımlarla ilerleyen hedeflerin konulması ve bu hedeflere ulaşıldıkça çocuğun ödüllendirilmesi  yararlı olabilmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktif Olan Çocuklar

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (ADHD),bazen dikkat eksikliği bozukluğu (ADD) olarak adlandırılır.ADHD olan kişilerin dikkat süreleriyle ilgili güçlükleri olup dürtüsel ve hiperaktiftirler. ADD olanların ise hiperaktivitesi yoktur.Ancak dürtüsellik ve dikkat eksikliği görülür.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan Çocukların Genel Özellikleri

n  Genelde el yada ayakları oturduğu yerde kıpırdanıp durur.

n  Oturması istendiğinde oturduğu yerde kalmakta güçlük çeker.

n  Konu dışı uyaranlarla dikkati hemen dağılır.

n  Oyunlarda grup içi ilişkilerde sırasının beklemede zorluk çeker.

n  Çoğu kez kendisine sorulan soru tamamlanmadan cevap verir.

n  Başkalarının verdiği yönergeleri izlemede güçlük çeker.

n  Yer aldığı etkinliklerde dikkatini tutmakta zorluk çeker.

n  Çoğu kez bir etkinliği bitirmeden diğerine geçer.

n  Sakin biçimde oynayamaz.

n  Aşırı konuşkandır.

n  Başkalarının sözünü keser, oyun yada etkinliği böler.

n  Çoğu kez kendisine söylenenleri dinlemiyor gözükür.

n  Yapacağı etkinlik ve görev için gerekli malzemeyi kaybeder.

n  Sonuçlarının düşünmeden kendisini fiziksel tehlikeye atabilir.

Bir çocuğun dikkat eksik ve hiperaktif olarak nitelendirilebilmesi için yukarda

belirtilen özelliklerden en az sekiz tanesini bulunması ve bunların en az altı ay

sürekliliğinin olması yeterli görülmektedir.

Bu çocukların en temel özellikleri

n  DİKKATSİZLİK

n  DÜRTÜSELLİK

n  HİPERAKTİFLİK

Sınıfta Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Öğrencilerin Yönetimi

n  Bu öğrencilerin düşünce biçimleri doğrusal olmayabilir.Bu yüzden onları doğrusal düşünceye teşvik etme buna zorlama girişiminden uzak durulmalıdır.

n  Verilen çalışmalarda yeterli süre vermek, ev ödevlerini başarabileceği şekilde küçük parçalara bölmek yararlı olur.Yapılan işin hızını değil yapılan işi ödüllendirmek daha yerinde olur.

n  Sınıf içinde sorumluluklar verilebilir.

n  Okul yönetimi, öğretmen, rehberlik birimleriyle işbirliği içinde çalışmalıdır.

Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar

n  Özel öğrenme güçlüğü probleminin çıkma nedenleri

            *Kalıtım

            *Beyin Hasarları

            *Çevresel Etmenler

            *Biyokimyasal Bozukluklar

Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Özellikleri

•         Normal veya normalin altında bir zeka seviyesi

•         Kendini rahat ifade edememe dili doğru kullanamama

•         Hareketlerinde koordinasyon eksikliği

•         Okuma ses ve ifade bozuklukları

•         Yazı bozuklukları

•         Görme ve işitme algısındaki bozukluklar

Sınıfta Öğrenme Güçlüğü Çeken Öğrencilerin Yönetimi

1. Öğrencinin düzeyine göre öğretim
2. Yönergelere açıkça yer verme ve sınırları belirleme
3. Öğrencinin sınıfta yerleştirilmesi
4. İşbirliği halinde olma

İşitme Özürlü Çocuklar

n  İşitme kaybı olan çocukların kendilerini anlatabilmeleri ve iletişimi sürdürebilmeleri için işaret dilinin öğretilmesi, dudak okuma yüz ifadelerini okuma eğitiminin verilmesi gerekir.

n  Öğretmen bu öğrencileri sınıfta kendine yakın yerlere oturtmalıdır.

n  Çocuğun işitme özürlü oluşu sınıf arkadaşlarına anlatılmalı ve nasıl davranacakları konusunda yönlendirilmelidir.

n  Bu çocuklar için daha küçük sınıflar uygun olmaktadır.

Görme Özürlü Olan Çocuklar

n  Görme özürlü çocuklar eğitim verirken bireyselleştirilmiş eğitim yapılması yada bireysel olarak onlara ekstra zaman ayrılması uygun olur.

n  Okunması gereken materyallerin braille alfabesiyle yazılması uygun olur.

n  Görme özürlü çocuklara diğer öğrencilerden ayrıcalıklı davranılmamalıdır.

n  Ödev ve çalışmaları tamamlayabilmesi için ek zaman verilmelidir.

Uyum ve Davranış Bozukluğu Olan Çocuklar

n  Öğretmenler bu çocuklara karşı koruyucu, sempatik davranışlar göstermelidir.

n  Öğretmen çocukla ilk ilişkilerinde ondan beklediği davranışları açıklamalıdır.

Üstün Nitelikli Olan Çocuklar

n  Eğer çocuk normal okullarda yetiştirilmek zorunda kalırsa çocuğun üstün yeteneği  ve hızla gelişmesi dikkate alınarak eğitimde hızlandırma ve zenginleştirme süslemeleri yapılabilir.

Son olarak

Özel eğitime gereksinim duyan çocuklarda davranış yönetimi için

 iyi planlanmış ve düşünülmüş öğrenme çevreleri hazırlamaktır.Birincisi uygun olmayan davranışı azaltma, ikincisi uygun olan davranışı arttırmak.

Kaynaklar

•      Gordon, Thomas.(1998).Etkili Öğretmenlik Eğitimi. Sistem Yayıncılık.

•      Başar, Hüseyin.(1995). Sınıf Yönetimi. İstanbul:Milli Eğitim Basımevi.

•      Kıran, Hüseyin.(2007). Sınıf Yönetimi.Ankara: Anı Yayıncılık.

•      Aydın, Mustafa.(2000).Sınıf Yönetimi.İstanbul:Alfa Yayıncılık.

•      Küçükahmet, Leyka.(2003). Sınıf Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar.Nobel Yayınları.

•      Arı, Ramazan.Sınıf Yönetimi.Konya: İnci Ofset.

•      Erden, Münire.(2005).Sınıf Yönetimi. Epsilon Yayıncılık.

•      Kılbaş, Şükran.(2006).Sınıf Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar.İstanbul:Kare Yayınları.

•      Şişman,M.,Turan, S.(2007).Sınıf Yönetimi.Ankara:Pegem.

•      Özdemir, Çağatay.(2007).Sınıf Yönetimi.Ankara:Ekinoks.