İsviçre'nin Cenevre kentindeki CERN Merkezi'nde Türkiye'nin BM Daimi Temsilcisi Ferden Carikci ve Cern Direktörü Rolf Heuer vasıtası ile Ortak Üyelik Anlaşması imzalandı. İmza törenine şahitlik eden Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, ?Bugün burada, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı olan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nde çok çok mühim bir güne tanıklık etmekteyiz. 1961'den bu yana gözlemci statüsünde bulunduğumuz CERN'de, TBMM tasdik sürecini müteakiben Ülkemiz Ortak aza statüsüyle çok çok mühim tecrübe ve araştırmalara, çok çok kıymetli İlim adamlarıyla iştirak ederek İlim dalında mühim gelişmelere imza atacaktır. 2009 yılında yapmış olduğumuz CERN'e üyelik başvurumuz, bugün istek edilen noktaya gelmiş bulunmaktadır. Değerli İlim insanlarımızın burada yapacakları çalışmaların, hem Türkiye'deki bilimsel çalışmalara hem de dünyanın buluştuğu bu Merkezdeki araştırmalara artı kıymet katacağına inanıyorum. CERN, esas İlim araştırmalarının yanında, yarının teknolojilerini geliştirmekte çok çok mühim rol oynamaktadır. Evrenin nasıl oluştuğuna dair fizik teorilerinin ispatlanabilmesi için çok çok mühim olan bu parçacığın keşfi İlim dünyası için bir dönüm noktasıdır. Üstelik bu merkezde yürütülen çalışmalar yeni temiz enerji kaynaklarının araştırılması, yeni reaktör sistemlerinin geliştirilmesi, bilgisayar teknolojisi, tıpta tanı ve tedavi bunun gibi çok çok muhtelif bölgelerde mühim katkılar sağlamaktadır. Şunu belirtmek isterim ki, bu mühim araştırma merkezinde, üyelik öncesi devirde de çok sayıda projede çok çok kıymetli İlim insanimiz vazife almıştır. Bu çerçevede, ATLAS, CMS, AMS, ALICE, CAST deneylerine ve CLIC çalışmalarına ülkemizden eklenen araştırmacıların projeleri Türkiye Atom Enerjisi Kurumumuz vasıtası ile desteklenmektedir? dedi.

Burada yapılan çalışmaların meyvelerini alınmaya başlandığını anlatım eden Bakanı Yıldız, şöyle devam etti:

?Örneğin, Türkiye'nin ilk proton hızlandırıcı tesisi 2012 yılında açılmıştır. Tesis, Türk CERN'i şekilde adlandırılmaktadır. Ankara'daki Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde kurulan tesis, Türkiye'de bir ilk olması açısından ciddiyet taşımaktadır. Tesis, ayrıca, hızlandırıcı teknolojisi alanındaki araştırma ve geliştirme çalışmalarında altyapının oluşturulması açısından da büyük ciddiyet taşımaktadır. CERN'deki deneyler ve araştırmalara katılım dışında, CERN ile olan ilişkilerimiz muhtelif faaliyetlerle de sürdürülmektedir. CERN'de her sene gerçekleştirilen staj programına bu sene öğretmenlerimiz ve öğrencilerimiz çağrı edilmiştir. Değerli öğretmenlerimizin ve öğrencilerimizin burada edindikleri donanım ile yeni nesillere cihet verecek bilgiyi aktarıp, çok çok daha çok sayıda İlim insanı yetişmesine katkı sağlayacaklarına bütün kalbimle inanıyor, daha evvela emeği geçen ve bundan sonra çalışmalara katılacak İlim insanlarımızın da yollarının açık olmasını diliyorum.?

Bakan Yıldız ve beraberindeki Türk heyeti törenin ardından CERN'de yer altındaki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ve CMS deneyini izledi.

CMS DENEYİ

CMS deneyi, CERN'de Büyük Hadron çarpıştırıcısı üstünde kurulmuş olan ve 2008 yılında çalışmaya başlayarak proton - proton çarpışmaları sonucu ortaya çıkan parçacıkların izlerini ve enerjilerini ölçen beş deneyden biridir. İngilizce'deki Compact Muon Selenoid (Yoğunlaştırılmış müon selenoidi) sözcüklerinin kısaltmasıdır. 15 m yükseklikte, 22 m boyunda yekün 12500 ton ağırlığa sahip bir düzenektir. Dedektörün en iç bölgesinde 3.85 tesla kadar manyetik sektör şiddetine sahip kuvvetli bir süperiletken mıknatıs bulunmaktadır. Özellikle yeni fizik kanunlarına (Higgs bozonu, süpersimetri, v.s.) ait sinyalleri keşfetmek üzere dizayn edilmiştir.

Nükleer Fizik ve parçacık fiziği dalında araştırmalar yapmak üzere 12 kurucu memleket vasıtası ile CERN Konvansiyonu'nun imzalanmasını takiben Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi 1954 yılında kurulmuştur. Kurucu ülkeler; Belçika, Danimarka, Almanya, Fransa, Yunanistan, İtalya, Norveç, İsveç, İsviçre, Birleşik Krallık, Hollanda, Yugoslavya (1961 yılına kadar). Sonradan eklenen ülkeler; Avusturya, İspanya, Portekiz, Finlandiya, Polonya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Bulgaristan, İsrail'dir.

CERN programlarına gözlemci şekilde eklenen ülkeler ve örgütler arasında, Avrupa Komisyonu, Hindistan, Japonya, Rusya Federasyonu, Türkiye, UNESCO ve ABD yer almaktadır. CERN ile işbirliği anlaşması bulunan ve aza olmayan ülkeler, Arjantin, Ermenistan, Avustralya, Azerbaycan, Belarus, Bolivya, Brezilya, Kanada, Şili, Çin, Kolombiya, Hırvatistan, Ekvador, Mısır, Estonya, Makedonya, Gürcistan, İzlanda, İran, Ürdün, Kore, Litvanya, Malta, Meksika, Karadağ, Fas, Yeni Zelanda, Pakistan, Peru, Suudi Arabistan, Solovenya, Güney Afrika, Ukrayna, Birleşik Arap Emirlikleri ve Vietnam.

CERN'in tıpkı sürede bilimsel faaliyetleri çerçevesinde alanda Çin, Küba, Gana, İrlanda, Letonya, Lübnan, Madagaskar, Mozambik, Filistin, Filipinler, Katar, Ruanda, Singapur, Sri Lanka, Tayland, Tunus, Özbekistan ve Venzuela ile ilişkisi bulunmaktadır. 1954 yılından buyana gözlemci konumunda olan ve CERN'in kuruluşunda rol oynamış UNESCO dışında memleket bazında gözlemcilere bakılınca en eskisi Türkiye (1961), en yenisi Hindistan'dır. (2002). aza ülkelerin belirgin vazife ve sorumlulukları bulunmaktadır. CEWRN programlarının yürütülmesi için anamal ve işletme masraflarına katkı sağlamaktadırlar. CERN Konseyinde temsil edilerek merkezin işleyiş ve faaliyetlerine ilişkin kararların alınmasında yükümlülükleri bulunmaktadır.

CERN'e ilk ortak aza şekilde 2011 yılında İsrail ve 2012 yılında da Sırbistan katılmıştır. Diğer yandan Brezilya, Pakistan, Rusya ve Türkiye ortak üyelik statüsü için müracaat yapmıştır. Güney Kıbrıs ve Ukrayna anlaşma parlamentoları vasıtası ile onaylanır onaylanmaz ortak aza statüsüne geçeceklerdir.