Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Gökhan Çetinsaya, Atatürk Üniversitesi Kültür Merkezi'nde düzenlenen 222. Üniversitelerarası Kurul Toplantısı'nda uzun süredir üstünde çalıştığı "Büyüme, Kalite, Uluslararasılaşma: Türkiye Yükseköğretimi İçin Bir Yol Haritası" başlıklı raporunu sundu.

Türkiye yükseköğretiminin tekrardan yapılandırılması için yapılacak çalışmalara fer tutması için planladığı bu raporu Türkiye'nin 2023 hedeflerini de göz önüne alarak bir çözümleme çalışması ve yol haritası şekilde yaptığını belirten Çetinsaya, Türkiye'nin 2023 hedefleri bakımından bu çalışmada üç esas stratejik alanda kalmayı tercih ettiğini anlattı.

Çetinsaya, raporunu "Nicel Büyümeden Nitelikli Büyümeye", "Akademik İnsan Kaynağının Geliştirilmesi" ve "Yükseköğretimde Uluslararasılaşma" başlıklarında hazırladığını anlatım ederek, gelişme meselesinde da tüm dünyada 2. Dünya Savaşı sonrasında da yükseköğretimde okullaşma oranlarında olağanüstü bir gelişme olduğunu dile getirdi.

Türkiye'de bu sürecin 1980'e kadar geride kaldığını, 1980 sonrasında hızlı bir büyümeye dönüştüğünü, bilhassa son 10 yılda olağanüstü sonuçlarla karşılaşıldığını vurgulayan Çetinsaya, şöyle devam etti:

"2013 yılı resmi istatistikleri nedeni ile yüzde 75'e çıktık yükseköğretim okullaşma oranında. Bu bizi dünyada da mühim bir konuma getiriyor. Dünya ülkeleriyle kıyaslandığında Türkiye'nin yükseköğretimdeki brüt okullaşma oranları talebe sayısındaki büyüklükler dünyada bizi mühim bir yere taşıyor. Şu anda İngiltere, Fransa bu gibi brüt okullaşma seviyelerini yakalamış ve hatta geçmiş durumdayız. Artık büyümenin sonuna geldik. Türkiye'nin gerek demokratik nüfus yapısı, deneyimleri gerekse küresel dinamiklerine baktığımızda bu büyümenin devam edeceğini görüyoruz. Demokratik insan penceresi Türkiye'de 2050'lere kadar açık kalacak. 2050'ye kadar önümüzdeki 30 yılda üniversite çağına gelen nüfusumuz 1 milyon 250 bin civarında olacak. 2050'den sonra da 1 milyon seviyesinde bir vakit devam edecek. Bu başlı başına büyümenin devam edeceği anlamına geliyor."

Çetinsaya, şu anda 5,5 milyon talebe olduğunu, bu öğrencilerin yüzde 32'si önlisans, yüzde 62'si lisans, yüzde 6'sının da lisansüstünde okuduğunu söyledi.

Açıköğretimin vakit arasında hızla büyüdüğünü, bugün nedeni ile Türkiye'deki yekün kontenjan arasında yüzde 25 seviyesinde olduğunu anımsatan Çetinsaya, buna karşılık talebe sayısının hızla büyümeye devam ettiğini kaydetti.

Çetinsaya, yaklaşık 2,5 milyon açıköğretim öğrencisinin 1 milyonunun kayıtlı bulunduğu durumda ders seçmediğini, bunların açıköğretim öğrencileri içindeki oranının yüzde 40 seviyesinde olduğuna dikkat çekti.

"45 bin öğretim elemanı açığını kapatmamız gerekiyor"

Akademik İnsan Kaynağının Geliştirilmesi başlıklı kısımda yaptığı araştırmada nisan ayı nedeni ile 141 bin 674 öğretim elemanı olduğunu, bu öğretim elemanlarının arasında öğretim üyelerinin payının yüzde 45 olduğuna gösteren Çetinsaya, talebe sayısındaki artışla kıyaslandığında öğretim elemanı artışının geride kaldığını vurguladı.

Çetinsaya, öğretim üyesi başına 48, öğretim elemanı başına da 21 talebe düştüğünü, OECD ortalamasının 15-16 olduğunu hatırlatarak, "Ciddi bir öğretim üyesi açığımız var. Eğer OECD ortalamalarını baz alarak hesaplarsak, 45 bin öğretim elemanı açığını kapatmamız gerekiyor. Bunların 20 bininin öğretim üyesi olması gerekiyor. Benim yaptığım çalışmada bu açığı kapatabilmek için bizim yılda 18 bin civarında öğretim elemanı, araştırma görevlisi istihdam etmemiz gerekiyor" dedi.

Türkiye'de her sene 4 bin 500 doktora mezunu verildiğini, bunun dünya genelinde fazla aşırı geride olduğunu belirten Çetinsaya, doktora eğitiminin niceliğinin ve niteliğinin arttırılması için çalışmalar yapılması gerektiğini kaydetti.

Doktoradaki niteliğin artırılması gerektiğine işaret eden, "Türkiye yayın sayısı bakımından dünyada 20'nci sırada lakin bu yayınların etken ederi bakımından 37'nci sırada. Bu da bizi gerçekten yayınların ve tetkiklerin ayrıcalığı meselesinde da düşünmeye zorluyor" diye konuştu.

Çetinsaya, 2023 hedeflerine ulaşabilmek için kadro açığının kapatılmasına yönelik çalışmaların olduğunun altını çizerek, "Bütün bunları konuşurken ister yepyeni kadroları akademiye çekmeye çalışalım ister doktora mezunu sayısını artırmaya çalışalım, gençleri akademide kalmaya ikna etmeye çalışalım, nitelikli insan gücünü artırmaya çalışalım, hangi konuyu konuşursak konuşalım konu bizi özlük hakları meselesine getiriyor. Türkiye'deki öğretim üyelerinin özlük hakları yani maaşları son derece dezavantajlı bir konumda. Bizim bu dezavantajlı konumuyla akademiyi çekim merkezi biçimine getirme fazla aşırı zor. Nitelikli beyinleri ve gençleri akademide kalmaya ikna etmemiz fazla aşırı zor" ifadelerini kullandı.

"Türkiye'de uluslararası talebe sayısı 55 bine çıktı"

Raporda uluslararasılaşma meselesini de ele aldığını ifade eden Çetinsaya, şunları kaydetti:

"Uluslararasılaşmanın Türkiye yükseköğretimi için ne kadar mühim olduğunu vurguluyorum. Bugün dünyada 4 milyon uluslararası öğrencinin mevcut ve önümüzdeki on yılda bu sayısının 8 milyona çıkacağı tahmin ediliyor. Biz de ise dünya sıralamalarına baktığımızda Türkiye yok. Son sürede gerçekleştirdiğimiz markalaşma çalışmalarıyla kurumsallaşma çalışmalarıyla bu sayıyı hızla artırmaya çalışıyoruz. 2011'de 30 bin olan uluslararası talebe sayısı şu anda 55 bine çıktı."

Çetinsaya, nitelikli büyümenin hedef alınması gerektiğine işaret ederek, "Kalite süreçlerini, yükseköğretim sistemimizin odak noktası biçimine getirmemiz gerekiyor. Açıköğretimin payını dünya ortalamalarına çekmemiz lazım yani yüzde 15, yüzde 20 aralığına çekmemiz gerekiyor. Buna enlem şekilde da sima yüze eğitimi ve uzaktan öğretimi payını artırmamız gerekiyor" biçiminde konuştu.

"Doktora için hususi politikalar geliştirmemiz lazım"

Ön lisans konusunun, yükseköğretim konusunun ayrı ayrı ele alınması gerektiğini söyleyen Çetinsaya, doktora için hususi politikalar geliştirilmesi gerektiğini, doktora eğitimini ve uzaktan eğitimi masaya yatıracaklarını vurguladı.

Prof. Dr. Çetinsaya, "Şöyle bir Türkiye mevcut önümüzde. 2006 sonrası kurulan üniversiteleri, onların kampüslerini, onların laboratuvarlarını da düşünerek söylüyorum. Son derece avantajlı bir konumdayız o manada. Fiziki şartlarımız var, öğrencimiz var, öğrencimiz daha da olmaya devam edecek. Her şey mevcut lakin öğretim üyesi olup olmayacağını bilemiyoruz 10 sene sonra. Yeterli, nitelikli öğretim üyesi olup olamayacağını, bu sistemi sırtında taşıyacak, koşturacak öğretim üyeleri olup olmayacağı meselesinde hepimizde soru işaretleri var, Şayet bugünkü politikalarımızı değiştirmezsek" dedi.

Yükseköğretim bilgi İdare sisteminin ikinci bir aşamasına daha geldiğini belirten Çetinsaya, bilgi sistemine tarihsel istatistiklerin eklendiğini ve 1984'ten itibaren hangi tarihte hangi üniversitenin kaç öğrencisi, kaç öğretim üyesinin olduğunun bakılabileceğini kaydetti.

ÜAK Başkanı İbicioğlu

Üniversitelerarası Kurul (ÜAK) Başkanı ve Süleyman Demirel Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hasan İbicioğlu da doçentlik sınavlarının kurumsal bir hale getirildiğini, dijital ortama aktarıldığını anlatım etti.

İbicioğlu, üniversitelerde çalışan akademisyenlerin özlük haklarının ve maaş düzenlemelerinin sıkıntı olduğunu belirterek, "Üniversitelerde çalışan personelin özlük haklarının, maaşlarının, bütçelerinin iyileştirilmesinin bizim açımızdan hatta memleket açısından son derece mühim olduğunu düşünüyoruz" diye konuştu.

Konuşmaların ardından ÜAK gündeminin görüşülmesi basına kapalı şekilde gerçekleştirildi.